472. Phạm Công Thiện phê bình Socrates!!!

Hôm qua, LB có ghé nhà anh Trần Minh Châu xem bài viết về Socrates, mình trích một đoạn lời bình của mình nhé:

À, Phạm Công Thiện có viết: ‘Ngay đến Heraclite, Parmenide và Empedocle, bây giờ tao còn xem thường, tao coi ba tên ấy như là ba tên thủ phạm của nền văn minh hiện đại, chưa nói đến Socrates, đó là một tên ngu dại nhất mà ta đã gặp trong đời sống tâm linh của ta’ (Hố thẳm của tư tưởng, chương 5, Họa và tính). LB có bình rằng đầu óc của ông PCT là ‘có vấn đề’, nhưng có blogger lại bảo là ‘rất ngưỡng mộ’ ông!

Vì thế mà mình viết bài này, nhưng không nói dài dòng về ông Phạm Công Thiện (các bạn có thể đọc chi tiết trên Google), mà dẫn đến điều tổng quát hơn. Và lưu ý rằng dưới đây chỉ là quan điểm cá nhân.

*

Socrates có tiểu sử không rõ ràng vì ông không để lại sách (!) mà do các thế hệ sau khắc họa lại tốt nhất hình ảnh của ông:

-sinh 469/470-399TCN, tại Athens, Hy Lạp,
-sống vào thời thịnh vượng của thành bang Athena,
-là thầy của triết gia Platon, 
-đã đưa ra thuyết nghịch lý và cách chẻ nhỏ vấn đề (phương Tây gọi là phương pháp truy vấn biện chứng, LB gọi là triết lý thuận-nghịch, hihi…),
-có nhà tiên tri cho rằng ‘Socrates là người có trí tuệ nhất trong (mọi) thời đại’,
-có các câu nói nổi tiếng trên 2000 năm: ‘Hãy tự biết lấy chính mình’, ‘Sự thật còn quan trọng hơn sự sống’ và ‘Tôi chỉ biết mỗi một điều duy nhất là tôi không biết gì cả’…,
-xem tư tưởng của ông là sự kế thừa của các vị ‘thầy’ đi trước như Prodicus, Anaxagoras, Archelaus (thầy chính), mẹ ông, Diotima (một phù thủy kiêm nữ tu) và Aspasia (tình nhân của Pericles)…,
-chấp nhận sống ‘nghèo’, xem mình là có sứ mệnh thần linh, không thừa nhận ‘các vị thần cũ’ của Athena, bị kết tội ‘dị giáo’ và làm hư hỏng đầu óc của thế hệ trẻ (tương tự như Spinoza, entry 463),
-được gọi là ‘ruồi trâu’ của thời đó, vì (là một con ruồi) châm chính chính quyền Athena (ông ca tụng những người Sparta mà đã làm cho Athena suy tàn),
-bị xử uống thuốc độc và chết năm 399TCN, được hậu thế rất ngưỡng mộ và có cảm tình.
Ngoài ra, học giả Renan cho rằng ‘Socrates đem triết lý cho nhân loại, còn Aristoteles đem khoa học cho nhân loại’. Socrates là thầy của Platon (sống vào khoảng 427-347TCN), rồi Platon là thầy của Aristoteles (384-322TCN). 
Bộ ba ‘Socrates-Platon-Aristoteles’ là sư tổ của triết học phương Tây, tuy nhiên, người đã đặt nền móng cơ bản cho ‘Luận lý học/Logic học’ lại là Aristoteles - người chống lại quan điểm của Platon, và là thầy của Alxandros đại đế: ‘Socrates rất chú trọng đến những định nghĩa, đó là bước đầu của luận lý học. Platon luôn luôn tìm cách làm sáng tỏ các ý niệm của mình… Lối suy luận của người Hy Lạp trước thời Aristoteles không được minh bạch, chính Aristoteles đã chấn chỉnh tình trạng này bằng cách đặt ra những quy luật cho sự suy luận. Ngay cả Platon đôi khi cũng vấp phải lỗi lầm suy luận không chính xác. Dưới thời trung cổ, một ngàn năm sau khi Aristoteles qua đời, người ta còn hăng say dịch lại các sách về luận lý để theo đó mà hướng dẫn tư tưởng’ (sites.google.com).
*
Các câu chuyện liên quan đến Socrates, Platon và Aristoteles:

-Socrates đang cùng bạn nhậu ở lan can trên lầu, vợ ông ta rất quá quắt, đem hết đồ nhậu ném xuống sân. Ông và bạn bèn xuống sân nhậu tiếp, vợ ông ta lại đem hết đồ nhậu ném ra ngoài đường. Thế là… hết nhậu, hihi… (entry 471)

-Nhà hiền triết Platon hỏi các bạn thực khách: 'Trong một chậu nước đầy, bỏ cục gạch vào thì nước tràn ra. Còn bỏ con cá lớn bằng cục gạch vào thì nước chẳng tràn ra, là tại sao?'. Các thực khách trả lời: kẻ bảo tại con cá nó hít nước, người bảo tại con cá nó ngo ngoe lội tới lội lui. Platon cho gia nhân mang chậu nước ra làm thí nghiệm, lúc bỏ con cá vào, thì nước cũng... tràn ra! Với thí nghiệm đó, Platon cho chúng ta câu châm ngôn dùng dạy trẻ là 'hãy quan sát trước khi suy luận - observer avant de raisonner’ (entry 367).

-Aristoteles cho rằng: 2 vật thể cùng rơi tự do, vật nặng hơn thì rơi nhanh hơn (và ông không thừa nhận khái niệm ‘chân không’ trong vũ trụ, sites.google.com). Nhưng mãi đến thời Galileo, ông đã chứng minh được rằng: 2 vật thể bất kỳ cùng rơi với vận tốc như nhau trong môi trường chân không.

*

Quay lại câu chuyện ‘Phạm Công Thiện phê bình Socrates: ‘Socrates, đó là một tên ngu dại nhất mà ta đã gặp trong đời sống tâm linh của ta.’

Phạm Công Thiện là một vị ‘thầy’ có bộ óc kinh người nên rất khó để nói là ông đã… sai. Ta hãy dùng chính cái của Soccrates (xem trên) để… ‘nhìn’ Phạm Công Thiện, hì.. hì…

-Có nhà tiên tri cho rằng ‘Socrates là người có trí tuệ nhất trong (mọi) thời đại’. Chúng ta tự hỏi ‘có phải Phạm Công Thiện là người có trí tuệ nhất trong thời đại này không?’, dĩ nhiên là không, vì vào thời ông, ta còn có Đỗ Long Vân, Bùi Giáng, Nguyễn Duy Cần, Nguyễn Hiến Lê, Phạm Duy, Trịnh Công Sơn, Cao Xuân Hạo, Nguyễn Hoàng Phương, Thích Nhất Hạnh (nhà tâm linh đứng hàng thứ tư thế giới), chưa kể đến Lê Văn Tuấn (được Unesco công nhận là nhà khoa học thế giới!), Đỗ Khánh Trường (là kỷ lục gia dịch thuật của Việt Nam) hay Ngô Bảo Châu (gần đây)… Trong số này, (theo quan điểm cá nhân), LB đã từng đánh giá Đỗ Long Vân là có trí tuệ sâu sắc nhất, Bùi Giáng là có trí tuệ ‘hỗn mang’ nhất, Nguyên Hiến Lê là có đầu óc ‘thực tế’ nhất, Trịnh Công Sơn là gần ‘ngộ’ nhất, hihi…

-Và như thế: Có phải những nhân vật nói trên, giới trí thức thời đó, kể cả các blogger đang đọc entry này, là chỉ đáng giá trí thức ‘mười lăm xu’, ái quốc nhân đạo ‘ba mươi lăm xu’, triết lý tôn giáo ‘bốn mươi lăm xu’ không? Có phải ‘Bây giờ nếu có Phật Thich Ca hay Chúa Giê Su hiện ra đứng giảng trước mặt tao, tao cũng không nghe theo nữa’? Có phải ‘những trường đại học mà tao học như Yale, Columbia chỉ toàn là nơi sản xuất những thằng ngu xuẩn’? Có phải ‘Hölderlin là tiêu chuẩn để viết lại toàn thể lịch sử văn học Đức và toàn thể lịch sử văn học Tây phương, cũng như Nguyễn Du và Hàn Mặc Tử là tiêu chuẩn để viết lại toàn thể lịch sử văn học Việt Nam và toàn thể lịch sử văn học Á Đông’?...

-Và như thế, Phạm Công Thiện có ‘hãy tự biết lấy chính mình’ không? Không.
-Và như thế, ‘tôi chỉ biết mỗi một điều duy nhất là tôi không biết gì cả’: Phạm Công Thiện có biết là ông không biết những gì không? Không.

-Và như thế, một trong những hệ quả của cái tôi của ông là: ‘Phạm Công Thiện cũng giống như ‘nhà thơ thần - thiền’..., đọc và biết về anh ta mà thấy thật nực cười’ (Trần Minh Châu), hihi... Lưu ý là LB chưa có nhận định gì về vấn đề này.

*

-Bao nhiêu năm rồi còn mãi ra đi
Đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt
Trên hai vai ta đôi vầng nhật nguyệt
Rọi suốt trăm năm một cõi đi về. (Trịnh Công Sơn)

Tóm lại, phải thừa nhận Phạm Công Thiện là một nhân tài, nhưng ông Socrates lại là trên… nhân tài, và, cái tôi quá cực đoan của Phạm Công Thiện đã làm cho ông tưởng là biết hết mọi thứ, hay tưởng ‘tôi là số một’, nói nhẹ nhàng, có lẽ khi phát biểu, ông bốc quá nên quên mất đi cái 'hệ quy chiếu' mà cần phải so sánh với gốc 0, nhất là quên mất ‘đôi vầng nhật nguyệt’ ở trên trời…
*
Trước khi dừng bút, mời các bạn đọc một đoạn thư giãn nhé:

‘Khi viết xong bài này, chưa kịp sửa nhiều, hắn lại lên đường để tìm về tổ ấm, trời mưa to suốt gần 200km đường đi, ngồi trên xe, hắn nhìn thấy rất nhiều mây đen từ xa xa. Hắn chợt nghĩ, một đám mây đen nhỏ bé kia là từ đâu mà có, có phải nó có là từ vô số kiếp xa xôi, có phải nó có là do sự tác động tương hỗ của vô số yếu tố trong quá khứ và hiện tại, nó chỉ xuất hiện trong thời gian là 0 đối với vũ trụ, trong tương lai rất rất gần, nó không còn là nó, nó thuộc về tất cả, vì vũ trụ với nó là một.
Hắn chợt biết ta xuất hiện từ vô lượng kiếp và tồn tại vô cùng ngắn ngủi. Ta là một cá thể không biết đâu là nguồn gốc xuất xứ và không biết đâu là bến bờ. Hắn chạnh lòng nghĩ, ta là ai? Và hắn chợt bàng hoàng biết rằng ta không là ai cả...’.

Cô đơn nào giữa cuộc đời

Cô đơn lòng thấy chơi vơi đêm về

Cô đơn chìm giữa cơn mê

Cô đơn than khóc cũng về hư không

Cô đơn nơi chốn biệt phòng

Cô đơn tin nhắn nào mong đến mình

Cô đơn dòng chữ vô tình

Cô đơn thượng đế lặng thinh chẳng nhìn. 
(NGLB)

Và cuối cùng, nói thượng đế làm gì cho xa xôi, cứ sáng tối nhìn lên ‘đôi vầng nhật nguyệt’ thì biết, ‘trí tuệ của ta là cái gì?’, cứ xưng trí tuệ hoài thì ‘trái đất vẫn quay cuồng trong vũ trụ' (Aitmatov), và ‘cô đơn thượng đế lặng thinh chẳng nhìn’: chỉ có con người là có cảm tình với thượng đế (cụ thể là LB đã hết lòng làm thơ vì các bóng hồng rồi, hihi...), chứ thượng đế thì vĩnh viễn lặng lẽ và vô tình với con người, hình như vậy, phải hôn?

-----------------

Các tài liệu có liên quan:

Aristotles: http://vi.wikipedia.org/wiki/Aristoteles

‘Socrates’ (entry 471): http://nhagomlabang.blogspot.com/2013/10/471-thuong-e-la-co-biet.html?showComment=1382659568277#comment-c698000935232305031

‘Platon’ (entry 367): http://nhagomlabang.blogspot.com/2013/05/367-thuong-e-hai-ta-roi.html  

Phạm Công Thiện: http://nhagomlabang.blogspot.com/2012/10/257-pham-cong-thien-anh-la-ai.html

Spinoza: http://nhagomlabang.blogspot.com/2013/10/463-phiem-than-luan-biet-chet-lien.html

Socrates: http://vi.wikipedia.org/wiki/Sokrates

Socrates, Platon, Aristotles: https://sites.google.com/site/philosophiahv/ho-so-ca-nhan/heghen