304. ‘Cánh hồng Trung Quốc’ và thế giới âm nhạc

1. Đáng lẽ entry này có tiêu đề là ‘Cánh hồng Trung Quốc và bước chân đầu tiên vào thế giới âm nhạc’, nhưng Lá Bàng không muốn tiêu đề quá dài. Mình chọn tên bài hát là ‘Cánh hồng Trung Quốc’ (còn có tên gọi là ‘Cánh hồng/bông hồng Trung Hoa’) là do ngày xưa chú mình dùng ký ức để viết lại bản nhạc này, sau đó mình mới mua được nó (ở hiệu sách), cùng tên, in trên khổ giấy cở A4 (2 trang).  

Do những yếu tố lịch sử thời đó mà những người ‘thầy’ dạy nhạc đầu tiên của mình đều có ít nhiều tham gia kháng chiến. Chính vì thế đa số trong 200 bài hát đầu tiên mà mình học là nhạc tiền chiến (trong đó có một số nhạc kháng chiến), ngoài ra còn có các bản tình ca bất tử nước ngoài như Cánh hồng Trung Quốc, Chiều tà, Dạ khúc, Sầu Chopin, Dòng Sông Xanh, Cánh buồm xa xưa…, nhạc thời trang (!) như Mưa hồng, Vết thù trên lưng ngựa hoang, Kiếp du ca (Kỳ Anh), Chuyện tình (Love Story), Romeo và Juliet…

2. Khi học lớp 4, mình đã được tiếp cận với ‘ngữ pháp’ âm nhạc và bài học đầu tiên là bài hát ‘Cánh hồng Trung Quốc’. Đây là bài hát được viết theo điệu tango, tiếng Anh là ‘ROSE OF CHINA’, tiếng Pháp là ‘ROSE DE CHINE’, được Phạm Duy dịch vào năm 1943-1944 (theo phamduy.com) và đây là Lời Việt 342 trong số hơn 362 bài hát dịch của ông (theo hoctroviet.blogspot.com).

Bây giờ mình vẫn còn nhớ thuộc lòng nốt nhạc: ‘đồ đồ rê mi sol, rê mí rê đô la sòl, đồ rê mí sol la đố, la sòl la đố mi rề, mì sol la đố sol lá son mi rề mi són fa mi, đồ rê mi sol la đố, mí rê sòl đô… đố si la rề, sí la sol đồ, rề mi sol lá đồ rê mi, sol lá mì… đố si la rề, sí la sol đồ, rề mi sol lá đồ rê mi, sòl la đô rê’, mà lời bài hát như sau:

Kìa một nàng Trung Hoa
Răng trắng tinh như là ngà
Nụ cười tươi như hoa thắm
Cô em tha thướt lượt là
Lòng tôi thêm vấn vương
Những khi chiều tà nhìn cánh chim qua
Mộng được như đôi chim bay tới chân trời xa.
Cớ sao những chiều ngắm mây lững lờ
Nàng Trung Hoa đắm chìm trong mơ, như thẫn thờ
Cớ sao cô buồn, cớ sao cô sầu
Sầu vì cô nhớ bờ sông Dương
Sầu vì đau thương.
Kìa nàng Trung Hoa xinh 
Đôi mắt em như hạt huyền 
Nàng nhìn tôi sao không nói 
Khiến tôi lo lắng ưu phiền 
Lòng tôi như bóng trăng 
Sẽ soi bên nàng trong giấc mơ tiên 
Để lòng cô say mê mãi khúc ca triền miên.

Bài hát này đã được thể hiện bởi các ca sĩ trong và ngoài nước như Thu Ngọc, Kiều Nga, Mai Ngọc Khánh, Mạnh Đình, Thành Long, Thái Doanh Doanh, Kim Long, Trọng Khương, Thanh Lan, Kim Anh, Phó Kim Yến... và Guitar Vô Thường.

Cũng cách đây vài năm, mình mới đọc được một tư liệu nói về một anh chàng nước ngoài đến Trung Hoa làm việc, anh ta đã thương thầm nhớ trộm một nàng ‘tiên nữ’, nhưng sau đó anh phải về nước, anh ta vừa mô tả tình yêu thầm kín của mình, vừa bày tỏ sự đau khổ của một người phương Tây không thể yêu và lấy một người phương Đông (the West and the East) do điều kiện lịch sử thời đó, hoàn cảnh địa lý, công tác có thời hạn, hay một lý do tế nhị nào đó.

Mình không phải là nhà nghiên cứu âm nhạc và hiện nay trên mạng không có bài viết về lịch sử ra đời của bài hát này. Thật ra bài này có tên chuẩn là ‘Rose, Rose, I LOVE YOU’ do Chen Gexin (1914-1961) sáng tác vào năm 1940 và ca sĩ Yao Li thể hiện thành công nhất, năm 1951 Frankie Laine, có cove (cải biên) lại theo điệu Jitterbug và rất được phổ biến tại Mỹ (theo Diệu Thủy). Mãi cho đến khi chơi blog gần đây, mình mới biết lời dịch trên là của Phạm Duy.

3. Đây là một đoạn cảm tưởng của mình khi bắt đầu học nhạc:

‘Tiếng đàn thánh thót, mượt mà, tròn đều, nhè nhẹ rung lên, vang xa qua mấy dãy nhà, mấy ông chồng mắt thì tỉnh ngủ hẳn, nhìn lên trần nhà mơ về một cõi tình xa xăm nào đó trong quá khứ, mấy bà sồn sồn đều thức dậy, ‘suỵt, đừng làm ồn, để nghe’, cặp mắt của mấy bà mơ màng như đang rơi vào một cõi yêu đương ‘nghệ sĩ’ nào đó ai mà biết.

Có 2 cậu bé, bị ngây ngất vì tiếng đàn, đã vạch hàng rào kẽm gai, chui qua một cái ‘lỗ chó chui’, nằm rạp người sau một bức tường ván có mấy khe hở, chúng giữ nhau im lặng lắng nghe tiếng đàn từ đêm này qua đêm nọ và nghe đến hết cả tuổi đời thanh xuân của chúng’ (entry ‘Dạ khúc - nỗi niềm của cậu bé’).

Và dưới đây là tâm sự của một người sống thời trước 1975 (Anh Vân):

‘Tiếng nhạc của cái máy casette từ trên lầu dội xuống làm Nam choàng thức giấc. Sự việc nầy thỉnh thoảng xảy đến cho Nam và đã vài ba lần anh cãi nhau với Mẫn. Mẫn đi làm về khuya và có thói quen vặn nhạc lớn, bất cần đến sự yên lặng nghỉ ngơi của người khác. Nam nghe trái tim nhảy mạnh trong lòng ngực nguyên nhân vì bị đánh thức thình lình trong lúc đang ngủ ngon. Nguyên nhân khác nữa  là điệu nhạc rất quen thuộc, nghe như chính tiếng hát của Nam đang vọng về từ dĩ vãng. Nam chỏi tay ngồi dậy, lắng nghe tiếng nhạc. Bản “Rose De Chine” được hát bằng lời Việt. Tiếng nhạc trong vắt, âm điệu lảnh lót, vui tai, trái ngược với giọng ca trầm buồn của một nam ca sĩ mà Nam không biết tên: “...Nụ cười tươi như hoa thắm, cô em tha thướt lượt là. Lòng tôi thêm vấn vương những khi chiều tà, nhìn cánh chim qua. Mộng được như đôi chim kia, bay tới phương trời xa. Cớ sao những chiều ngắm mây lững lờ, nàng Trung Hoa đắm chìm trong mơ như thẫn thờ. Cớ sao cô buồn, cớ sao cô sầu...” (theo xaydunghouston.com).

4. Thực ra, tình yêu vốn là vô cùng kỳ diệu, là một ‘thực thể’ đẹp nhất trong vũ trụ này. Không phải vì có ai đó bị đau khổ vì tình yêu, rồi bị chai vì tình yêu… mà ta kết luận tình yêu là không đẹp! Nôm na như ta bị mưa ướt, bị cảm (nặng), rồi kết luận mưa là có hại!, không, mưa là nguồn sống của thế giới động vật/sinh vật. Không có tình khúc âm dương thì không có vũ trụ vạn vật nên dĩ nhiên là không có ta, nên càng dĩ nhiên là không có người để nói chuyện tôn giáo hay triết lý nữa.

Có thể có người suốt đời không tìm được nửa còn lại của mình, nhưng tình yêu vẫn luôn luôn diễm tuyệt. Ta có thể tìm được ‘người yêu’ của mình bằng cách đắm hồn trong tiếng nhạc để thấy bóng hình lung linh kiều diễm của ‘nàng’ (hay chàng). 'Nàng' trong trái tim ta mãi mãi xinh đẹp, ngay cả còn 1 giây nữa là trút hơi thở cuối cùng, trái tim ta vẫn rực cháy tình yêu.

Khi nghe bài này mình thấy lòng rạo rực hơn và muốn sống hơn. Khi nghĩ về tình yêu, mình thường mở bài ‘Chiều tà’ hay ‘Cánh hồng Trung Quốc’…, nếu lúc đó mình bỗng nghĩ đến ai đó thì mình biết người đó đang ở trong trái tim của mình rồi. Nghe lời bài hát này, mình nghĩ đến 'nàng':

Kìa nàng Trung Hoa xinh 
Đôi mắt em như hạt huyền 
Nàng nhìn tôi sao không nói 
Khiến tôi lo lắng ưu phiền...

Và nghĩ đến ‘nàng’, mình nghĩ đến lời bài hát này, dù ‘nàng’ không bao giờ đến với mình, nhưng mình vẫn mãi yêu ‘nàng’.