960. Nghĩ cười chuyện ‘theo-sau’ (SHOW, NOT TELL)

Nhạt cười duyên thắm bờ môi
Nhạt hồ thu đó tơi bời mắt ai
Nhạt trần gian cuốn thiên thai
Nhạt màu áo ấy, nhạt đau đớn... chiều

Tôi có đọc 1-2 bài về vụ ‘SHOW, NOT TELL’, nhưng không có trí nhớ, nên đành phải áp dụng tuyên ngôn:

- Hãy nói theo cách của bạn!

*

Tell là nói, kể… Show là chỉ, thể hiện, diễn tả, biểu diễn, trình diễn… (thường có trong các danh từ kép quen thuộc như gameshow, showbiz, showroom…). Hiểu nôm na, ‘tell’, ‘show’ là ‘nói’ và ‘ý nói’, tức là nói có ý - khác hơn, xa hơn, cao hơn, sâu hơn hoặc hài hơn...

Về nói hay viết, nhất là trong văn chương, ‘show, not tell’ là đừng nói ‘thô’, nói ‘theo nghĩa đen/trực tiếp’, nói như ‘nguyên bản’…, mà hãy nói có so sánh/ví von, có ẩn ý, có liên tưởng, có thể có một hay nhiều nghĩa… Về hiểu, ‘show, not tell’ là đừng (quá) tin vào kinh điển, ‘4T’, ‘fake news’, 'media' - những gì thiên hạ hay ‘ông bự’ (vĩ nhân!) nói, chém gió, hay tuyên truyền…, mà hãy hiểu ý người ta muốn nói cái gì, muốn dẫn dụ ta đi đến đâu, và còn cái gì ‘bí mật’ đàng sau nó! Về đọc, ‘show, not tell’ là đừng học thuộc lòng, nghiện/quá đề cao hay ham trích dẫn... 'vĩ nhân', mà hãy hiểu ý tác giả muốn nói cái gì, với mục đích gì, và nhất là, cái gì nằm đàng sau những trang giấy đó!, v..v…

Ví dụ có liên quan đến Háng-Vịt: ‘Dương đông kích tây’, ‘Đạo khả đạo, phi thường đạo’*, Lệnh Hồ Xung xuất ra một chiêu gồm có 360 thế (cách biến hóa), ’Ngụy quân tử Nhạc Bất Quần’, ‘Văn dĩ tải đạo’, ‘Văn kỳ thanh, bất kiến kỳ hình’*, ‘Vô chiêu thắng hữu chiêu’, ‘Ý tại ngôn ngoại’*…, hay hơi bị 'thuần Việt’ là ‘Chân lý của loài người chỉ là mảnh giẻ rách tí ti của tấm áo sự thật tự nhiên vĩ đại*,  ‘Bú chả Bỗng Điên’ định làm lông cái Wông-sin-tát, ‘Bự thiệt’ là biệt thự bự trà bá, Dùng ý, dùng mưu, mẹo chứ không dùng sức, 'Giàu thì nó ghét, đói rét thì nó khinh, thông minh thì nó tìm cách tiêu diệt', Kẻ ngu được làm sư phụ, 'Lá thu hờ hững rơi trong mơ', ‘Miệng nam mô một bồ dao găm’, ‘Nói chuyện Hà Tây, chết cây Hà Nội’!, 'Uy vũ rất năng khuất, phú quý rất năng dâm, bần tiện rất năng di', chưa kể:

Mực ngò, mực ngó, mực ngằn
Mực, bao nhiêu mực chẳng bằng mực nghi
Chao ôi bất luận mực gì
Vẫn thua mực ngút li bì sớm hôm…

Tóm lại, ‘show, not tell’ là nói A nhưng ý nói B, hay nói ‘không A’, lưu ý rằng nhiều người đọc ‘Khử Tổng’, ‘Lữ Tảo’, ‘Tư Trảng’, ‘Thứ tư nghỉnh cu’, ‘Kinh Dịt’… mà đến nay vẫn không hiểu (dĩ nhiên rồi!), vì họ hiểu theo ý ‘có sẵn’ của người ta chứ ứ chịu hiểu theo ý mình, nên cho đến năm 3000 vẫn là nói theo kẻ ‘lạ’,  và trở thành... Chết gia ‘sáo tạng’ ra ‘Triết học Há miệng chờ sung’*, ha..ha..ha…

*

Tôi cũng có linh cảm chút chút rằng nếu giải thích ‘bình dân’ như trên thì có khả năng ‘xây nhà không cần mua đá’! (cười), nhưng rất tiếc tôi không thik là ‘bác học’ gì gì đó, lại càng không thik chuyện ‘Nam mô a di đà Khử Tổng’! 

Vì thế, tôi chỉ nói về cái gì KHÔNG PHẢI LÀ ‘SHOW, NOT TELL’ mà thôi!, ví dụ:

- Bà Triệu* có nói: ‘Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá tràng kình ở biển Đông, quét sạch bờ cõi để cứu dân ra khỏi nơi đắm đuối, chứ không thèm bắt chước người đời cúi đầu cong lưng làm tì thiếp người ta’, vậy kẻ nào không muốn là ‘đầu đội trời, chân đạp đất (đỉnh thiên lập địa) mà để cá kình huậy tơi bời hoa lá nơi biển Đông thì dứt khoát là muốn làm ‘nô tài’ cho người ta!

- Lý Thướng Kiệt ‘tell’ câu: ‘Nam quốc sơn hà Nam đế cư* - Sông núi nước Nam, vua Nam ở', vậy những kẻ ‘muốn’ làm An Nam quốc vương thì phải chăng là đang đi ngược lại ý chí của Trần Bình Trọng: ‘Ta thà làm quỷ nước Nam, chứ không thèm làm vương đất Bắc’!

- Ông Nguyễn Văn Ít đi buôn lá chít mà xây được cái biệt phủ cao tít trời xanh, trong đó ‘chổi chít’ là ‘tell’, còn ‘biệt thự bự thiệt’ mới là ‘show’, ha..ha..ha…

Ngoài ra... Hồi nhỏ tôi có học ‘Cổ học tinh hoa’, có kể về một ông già bán dầu phụng, các ông 'tai to mặt lớn' ai cũng cười và ‘tell’ ổng là ‘tầm thường, họ chém gió và tự phong mình hết từ ‘đỉnh cao trí tệ’ đến ‘xxx đến thế là cùng’!; bình tĩnh, ổng mới ‘show’ bằng cách lấy cái gáo dừa múc đầy dầu, rồi đứng thẳng mà rót từ trên cao xuống cái lỗ miệng chai nhỏ bằng đầu ngón tay út, không rớt ra giọt nào!; hết chảnh, mấy ông bự bị cứng lưỡi như cái… nấm linh chi, từ đó mà ta có thành ngữ: ‘Cứng lưỡi như nấm linh chi’!, ha..ha..ha…

*

Thơ hơn…

Ông Nguyễn Du nói ‘Thất kinh nàng chửa biết là làm sao’ không có ý nói là Thúy Kiều có bầu!

Ông Nguyễn Du nói ‘Khi vò chín khúc khi chau đôi mày’ không có ý nói là Kim Trọng bị... táo bón!

https://www.youtube.com/watch?v=1d53Wf5k2pw

Nhạc tính hơn, Leo Sayer nói: ‘I love you more than I can say’ - ‘ai lớp du bặt bặt’ hơn cả những gì anh nói, với ý là:

- ‘I love you twice as much tomorrow’ - ngày mai anh sẽ yêu em gấp đôi, nếu bây giờ em cho anh chụt chụt tí thôi.

(HẾT)

--------- 

Chú dẫn:

1.       Bà Triệu: Năm 248, vì quan lại nhà Ngô (Đông Ngô, thời Tôn Quyền) tàn ác, dân chúng khổ cực, bà cùng với anh là Triệu Quốc Đạt đánh phá quận Cửu Chân. Bà rất can đảm, khi ra trận thường mặc giáp vàng, cưỡi đầu voi chiến đấu thật anh dũng; quân sĩ tôn Bà là Nhụy Kiều Tướng Quân… Thứ Sử Lục Dận nhiều lần đem quân vây đánh…, bà vì thế cô nên bị thất bại, bỏ chạy đến xã Bồ Điền (huyện Mỹ Hoá, tỉnh Thanh Hoá ngày nay) và tự tử. Năm ấy bà mới 23 tuổi…. Xem thêm: http://www.hungsuviet.us/vanhoc/dapluongsongdu.html

2.       ‘4T’, ‘fake news’, media: thông tin tuyên truyền, tin vịt, phương tiện truyền thông.

3.       Chân lý của loài người chỉ là mảnh giẻ rách tí ti của tấm áo sự thật tự nhiên vĩ đại!, xem thêm: http://nhagomlabang.blogspot.com/2017/07/969-muoi-cau-hoi-danh-cho-cac-blogger.html#more

4.       ‘Đạo khả đạo, phi thường đạo’: tam hiểu, lời nói, chữ viết không diễn tả được hết ý.

5.       Nam quốc sơn hà Nam đế cư. Tiệt nhiên phận định tại thiên thư. Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm. Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư: dịch Anh: The Emperor of the South reigns over mountains and rivers of the South. As it stands written forever in the Book of Heaven. How is it then that you strangers dare to invade out land. Your army shall be heavily beaten. (congaibinhdinh.blogspot.com)

6.       ‘Triết học Há miệng chờ sung’: …Trước 1975, tôi có đọc cuốn ‘101 bức thư tình hay nhất thế giới’ (Napoleon) nay thấy vẫn còn tức anh ách, chắc gì đã nhất thế giới!, quan trọng hơn là ta thường thích DỊCH CỦA NGƯỜI TA (Tây, Tàu) mà không vinh danh hay quảng bá 'hình ảnh Việt' trước thế giới - chưa chắc ta đã thua người!..., và cái vụ ‘của người ta’ này được tôi phong là một thứ ‘Triết học Há miệng chờ sung’ (NGLBi). Xem lời bình tại: https://drhoanglan.wordpress.com/2017/07/17/thu-tinh-gui-mot-nguoi-the-love-letters-5/comment-page-1/#comment-32

7.       ‘Văn kỳ thanh, bất kiến kỳ hình’: …Nghe danh các hạ như sấm rền bên tai, nay được diện kiến quả là có phước ba đời. (Triệu Minh, phim ‘Ỷ thiên đồ long ký’)

8.       ‘Ý tại ngôn ngoại’: ý ở ngoài lời; chỉ những điều hàm ý, không nói ra trực tiếp, người nghe phải tự suy ra mà hiểu lấy. (tratu.soha.vn)