‘Mùa xuân nắng rớt bên thềm cũ’
Vừa thoáng xanh mây, đã thấy buồn
Dáng xuân cong quá, làm đông… muốn
Xuân của anh à!, hay của ai!
Sáng nay uống cà phê, ngắm tia nắng vàng chiếu qua mấy cây cà chua…
Nhớ lại, khi tôi bị sốt rét thì nghe người ta nói rằng: con ký sinh trùng sốt rét (và một số virus khác) vốn nằm sẵn trong gan con người, mà khi ta bị suy yếu sức đề kháng thì nó sẽ nổi dậy và… làm hại hay hủy diệt ta (*)… Mấy mươi năm nay, tôi vẫn tin vậy, ít nhất là về mặt ý nghĩa - như các bạn sẽ xem thêm dưới đây.
1. Các hành động ‘vô thức’
Nhà văn Anderson, qua chuyện ‘Con thiên nga màu đen’ (*) mà tôi đọc hồi nhỏ!, cũng có nói về ‘cái ác’ (the bad) vốn có sẵn trong mỗi con người, mà ai đó chỉ có thể làm cho nó hết đi ít hay nhiều, nhưng không thể hủy đi hoàn toàn ‘cái ác’ của mình được: ‘Đại khái câu chuyện là
-Có một người đàn bà (hoàng hậu) bị một nàng tiên biến thành một con thiên nga đen, vì trước kia bà ấy là một người xấu xa độc ác. Để rửa sạch lời nguyền rủa của nàng tiên hay để rửa sạch những tội lỗi của mình, người đàn bà này hàng ngày phải tắm nước tiên để xóa đi màu đen xấu xí của mình. Nói chung dần dần bà ta cũng chuyển thành một con thiên nga trắng, nhưng trắng không hoàn hảo, dù bà ta có tắm nhiều đến đâu đi chăng nữa, trên đầu bà ta cũng vẫn còn một đám lông màu đen. Bà ta không thể trở thành một con thiên nga hoàn toàn trắng!, và điều này có nghĩa là bà ta đã trở thành một người tốt, nhưng không hoàn toàn tốt, mà bất cứ lúc nào, nếu còn 'sắc máu', bà ta cũng có thể trở thành một kẻ xấu xa tàn ác như thường’.
Cách đây mấy hôm, có một phụ nữ bỗng nói là con virus ‘ác’ vốn sẵn có trong con người, vấn đề là khi nào?, tức là nó có nổi dậy hay không thôi, nên vấn đề giáo dục ‘làm người’ là quan trọng nhất dưới mọi thời đại/chế độ... Nhớ lại, ngày xưa Tuân Tử nói ‘nhân chi sơ, tính bổn ác’: quả là có… lý!
*Tôi chợt nghĩ là người ta hay dùng hai từ ‘vô’ và phi’, rồi liên tưởng đến hai cụm từ là ‘phi chính phủ’ và ‘vô chính phủ’: chúng khác nhau. ‘Phi chính phủ’ (non-government) thường dùng để nói đến các tổ chức mà chính phủ không can thiệp vào các hoạt động của họ, tuy nhiên, nó phải tuân theo ‘luật’ và mọi nhân viên của họ đều thuộc một chính phủ nào đó (đóng thuế/bảo hiểm, thi hành nghĩa vụ quân sự, có hộ chiếu/hộ khẩu…), như Liên đoàn bóng đá thế giới (FIFA), Chương trình phát triển Liên Hiệp Quốc (UNDP), Giải Hoa Hậu thế giới (Miss Universe, Miss International, hay Miss World)… Còn ‘vô chính phủ’ (not, without government, thuật ngữ Hy Lạp cổ đại gọi là ‘anarchy’) dùng để chỉ những cá nhân hay tổ chức hoạt động một cách tự phát ngoài vòng pháp luật (thường là áp dụng ‘luật giang hồ’) và gần như hoàn toàn không nằm trong sự kiểm soát của chính phủ như các tổ chức ‘Lương Sơn Bạc’, ‘ma giáo’, mafia/xã hội đen/giang hồ, hay Hồi giáo IS (dưới giác độ khủng bố)… Nói chung là chữ ‘vô’ có nghĩa rộng hơn, bản chất hơn và… bất định hơn, trong khi chữ ‘phi’ lại có giới hạn, hiện tượng hơn và xác định hơn. Có thể hình dung qua cụm từ ‘phi Trung’ (non-Chinese) hay ‘phi Mỹ’ (non-American) trong thế giới chính trị - với ý nghĩa ‘thoát Trung’ hay ‘thoát Mỹ’ trong một giới hạn nào đó, hay cụm từ ‘vô nghiệm’ hay ‘vô định’ trong thế giới toán học - với ý nghĩa là không có nghiệm, hay không xác định được nghiệm/có vô số nghiệm…
*
Quay lại chuyện ‘vô thức’…
Khoảng năm 1985, khi về thăm lại nhà bà nội, leo lên chồ (cái gác), tôi bỗng thấy mấy cái thùng bám đầy bụi và mạng nhện, mở ra, té ra là có rất nhiều cuốn tạp chí ‘Đứng dậy’ - không biết là của ai để trên đó (chắc là trước năm 1975)… Tôi đọc ngấu đọc nghiến…, trong đó có một bài (in font chữ nhỏ, cỡ 10, mà tôi không biết tại sao tác giả lại trích dẫn được nhiều tư liệu của Đạt Ma đến thế!) chủ yếu là viết về khái niệm ‘vô minh’ của Bồ Đề Đạt Ma khi ‘diện bích’ chín tháng! Nhưng quan trọng là bài viết này đã nhập vào đầu óc của tôi trong mấy chục năm, và từ ‘vô minh’ được tôi hiểu theo bài viết nói trên (chứ không hiểu theo cách diễn giải theo Kinh Phật hiện nay rất khó hiểu, vì quá xa thực tế, dùng quá nhiều khái niệm và từ Hán-Việt)… Đại khái là nếu ‘động vật linh trưởng’ có cách đây 7-8 triệu năm, ‘người nguyên thủy’ có cách đây 3,5-3,8 triệu năm, rồi ‘người cổ đại’ hay ‘người thông minh’ có cách đây 32-40 ngàn năm, thì cái tính ‘con’ bên trong của ta đã vốn có từ thời xa xưa đó rồi, hoặc xa hơn nữa nữa…, cái ‘mật mã di truyền’ này vẫn tồn tại trong đầu óc của con người, rồi cộng với đủ thứ thiện ác - chủ yếu là cái ác - qua ‘trùng trùng duyên khởi’ mà truyền đến nay và truyền đi mãi mãi… Nói chung là khi hành động, ta thường nghĩ là ta làm một cách có ý thức (dĩ nhiên là có), nào ngờ nó lại bị điều khiển bởi một thứ vô thức truyền tính ngàn đời - như những đợt sóng ngầm cuồn cuộn nổi lên không ngớt trong đầu ta, mà ‘những đợt sóng ngầm không điều khiển được’ này được ông Đạt Ma gọi là ‘vô minh’. Và chắc chắn là tôi cũng không ngoại lệ…
Nhiều ví dụ: ‘trăng sáng vằng vặc, vác c… đi chơi’ (*), hay đàn ông thấy gái đẹp thì… say lảo đảo; làm như ‘Chí Phèo’ hay ‘A.Q’ thì mới thấy… le; uống bia/rượu ‘tới bến’, hay cho đến khi ‘cho chó ăn chè’ thì mới là… anh hùng; tự nhiên lẩm bẩm chửi thề ‘mịa mầy’, ‘đậu mợ’, ‘đậu má’ (*) người khác thì mới thấy… đã; không bao giờ thấy mình sai, nhưng bao giờ cũng dễ thấy người khác sai, thì mới thấy... phê; sống theo kiểu ‘đít mình lom nhom, lo dòm đít họ’ (*), hay nói xấu/ném đá ai đó thì mới thấy… sướng!, làm theo cái ‘cục đại’ của ai đó thì mới thấy… yên tâm, chiếm Biển Đông, làm lông thế giới thì mới thấy… sung, v..v...:
-Trừ trong thế gian có vài người tương đương với Bồ Đề Tổ Sư (bởi vậy ông ta mới là sư phụ của Tề Thiên Đại Thánh!), nó là quy luật, hay nói một cách khác thì dường như đó là các hành động ‘vô thức’, được điều khiển bởi con quỷ truyền kiếp là ‘vô minh’.
2. ‘Tư duy hai luống rau’
Tôi đang tìm cách
ngắn nhất để viết tiếp, thôi, lấy từ thực tế vậy…
Có một ‘thiên
thần bé nhỏ’ hỏi tôi rằng:
-Anh viết bài nói
về gì vậy? Muội muốn hiểu bài nầy.
-Nói về thú tính
của con người, ví dụ ném đá, ham làm bá chủ thế giới...
-Em đọc em hiểu.
Nhưng còn bài thơ?
-‘Dáng xuân cong
quá, làm đông… muốn’: có nghĩa là thấy em cong quá, nên..., tình dục là một loại
vô thức không kiềm chế được…
*
Rồi liên tưởng
đến chuyện khi tham gia giao thông, tôi thấy người ta chạy xe máy thường chạy vượt
qua đầu xe ô-tô, hay luồn nách/chui nách (tức là chui qua giữa một chướng ngại
vật và xe ô tô)…, mà hành vi rất… tự nhiên này được trên báo đài gọi là ‘cương quyết tiến lên, quyết không nhường
bước’…
Qua cả chục năm
quan sát, tôi thấy rằng, trừ 1% người tham gia giao thông là có ‘nhường’ (điều
này hoặc là cẩn thận, hoặc là có ý thức cao, nói chung là đáng trọng), còn 99% đều
‘không nhường’ - mà trên báo đài hay trên mạng thường nói là ‘ý thức xã hội hay
nhận thức xã hội còn thấp’, ‘hành vi bầy đàn’, ‘vị kỷ/thú tính còn cao’…, có
người suy diễn xa hơn là ‘tư duy hai luống rau’ (tôi không hiểu là con người
trở thành ích kỷ như vậy từ bao giờ!), hay xa hơn nữa là ‘tư duy phiên thuộc’ (*)
gì đó…, tùy, nhưng tôi gọi đó là ‘thiếu tư duy toán học’ - không có ý nói họ
phải là Ngô Bảo Châu hay phải học toán giỏi, mà là không có óc quan sát, không
có đưa ra nhiều phương án, và lựa chọn phương án ưu tiên (mà chắc chắn không
hẳn là ‘tiền’!), nói nôm na là thay vì chọn con đường rộng thênh thang để mà đi,
ta thường chọn ngay ‘góc hẹp’ - về nhiều phương diện.
*
Đang viết đến đây
(tối 7/1), tôi thấy trên ti-vi đang chiếu một phim Mỹ là ‘Điềm báo’ có ý nghĩa
khám phá tâm lý bên trong của con ‘người thú’ rất hay!, phim nói về ‘Đứa con
của Satan’, một cậu bé là ‘người sói’, vốn xuất thân từ ‘thần biển cả’ hay ‘thần
chính trị’ - kẻ sẽ gieo rắc hỗn loạn, chiến tranh, chết chóc và rốt cuộc thì sẽ
tiêu diệt loài người; sau khi trải qua bao nhiêu biến cố làm chết những người thân/có
liên quan đến cậu, nhưng cha cậu không nỡ hủy diệt cậu, cuối cùng thì cậu ta
trở thành một lãnh tự chính trị.
Xem xong, bật qua
kênh khác, tôi nghe những cụm từ như ‘đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác’, ‘đỉnh
cao của trí tuệ’: chán quá!; bật qua kênh khác nữa thì thấy đang diễn những trò
hài rẻ tiền; rồi bật qua kênh khác nữa thì thấy đang chiếu phim Tàu ‘Thiếu niên
tứ đại danh bổ’ (mà nghe nói là đang ‘phim Tàu hóa’ truyền hình!): càng chán!,
trong khi đó thì tôi nghe tin:
-‘Giàn khoan 981’
đang lừ lừ tiến vào hải phận nước ta…
Tôi không biết là
động thái này có xuất phát từ ‘vô thức’ hay không!
(HẾT)
---------
Chú dẫn:
1-‘Con thiên nga màu đen’, xem thêm: http://nhagomlabang.blogspot.com/2012/02/169-con-thien-nga-en.html
2-Ký sinh trùng sốt rét (Plasmodium) là một chi sinh vật đơn bào ký sinh bắt buộc trên cơ thể sinh vật để tồn tại và phát triển. Chi Plasmodium được Ettore Marchiafava và Angelo Celli miêu tả năm 1885… Khi vào cơ thể người, ký sinh trùng sốt rét ký sinh nội tế bào, cụ thể là ở tế bào gan hoặc hồng cầu, Plasmodium chính là nguyên nhân gây ra bệnh sốt rét. Đời sống của ký sinh trùng sốt rét ngắn nhưng chúng sinh sản nhanh và nhiều do vậy tồn tại lâu dài trong cơ thể. Plasmodium có 2 phương thức sinh sản, sinh sản vô tính thực hiện ở vật chủ phụ (người hoặc những động vật khác) và sinh sản hữu tính ở vật chủ chính là muỗi Anopheles… (wikipedia)
3-‘mịa mầy’, ‘đậu mợ’, ‘đậu má’: là các từ dùng trong bài viết/lời bình của Như Thị, Vòm Trời Riêng và Ái Nữ.
4-‘non-American’, ‘non-Western’: ‘…Từ sau khủng hoảng kinh tế-tài chính thế giới năm 2008-2009 và một loạt các diễn biến dồn dập diễn ra sau đó thì trật tự đang định hình và chuyển tiếp ở trên cũng không còn nữa. Nước thì Mỹ đang vật lộn cả bên trong lẫn bên ngoài để níu kéo và duy trì vai trò trong một trật tự đang ngày càng trở nên ‘phi Mỹ’ (non-American) và ‘phi Phương Tây’ (non-Western) hơn bao giờ hết. Các cực khác như Nga, Brazil đang vật lộn để ‘trụ hạng’ và tồn tại, chứ chưa nói đến chuyện tập hợp lực lượng để ‘xưng hùng’. Trung Quốc được xem là nhiều bạn nhưng thiếu đồng minh, một mặt tìm cách để khẳng định vai trò cường quốc mới của mình, nhưng mặt khác đang nỗ lực cải cách tối đa để ‘xua’ các tin tức kinh tế xấu và tránh năm 2016 trở thành ‘năm Trung Quốc…’ (TS Hoàng Anh Tuấn), xem thêm: http://m.vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/281110/trat-tu-the-gioi-thay-doi-sau-mot-nam-bat-on.html
5-Phim ‘Điềm báo’ (Đứa con của Satan), xem: http://phim16.com/xem-phim/dua-con-cua-satan-16680/
6-‘Trăng sáng vằng vặc, vác c… đi chơi’: một câu trong cuốn ‘Thi nhân Việt Nam’ của Hoài Thanh-Hoài Chân.
7-Tư duy hai luống rau: trồng luống rau ‘sạch’ cho gia đình mình ăn, còn trồng luống rau ‘bẩn’ hay ‘độc hại’ cho… xã hội ăn.
8-Tư duy phiên thuộc: nô lệ/theo Tàu.