1073. Great và vĩ đại! (Thư giãn)

Xuân còn một thoáng nữa thôi
Em tôi, hoa nở, đóa môi hé chờ
Hương đời, một chút mộng mơ
Mưa đâu rơi nhẹ, phớt hờ nụ ngon
Rừng xa, mơ thấy... bóng hồng
Chiều buông khúc nhạc, tối còn nỗi đau…
---------

Tôi không nói về tiếng Anh, mà nói về ‘trường đại học bôn ba’ đã dạy tôi hiểu từ ‘great’ như thế nào.

1

Tại sao ‘tôi không nói về tiếng Anh’? Bởi tôi tự học tiếng Anh để phục hồi trí nhớ... Năm 1975-1985, do học và đọc sách ‘too much’ (quá nhiều) mà tôi bị... tẩu hỏa nhập ma, hậu quả là... điên thì không hẳn điên, nhưng bị rối loạn trí nhớ nghiêm trọng, trong đó trí nhớ cụ thể chỉ còn khoảng 20%, chẳng hạn như ra đường gặp bạn thân thì không nhớ tên, có cái gì tí là quên ngay, thậm chí rất khó khăn mới nhớ được số nhà của mình!...

Khoảng năm 1990, nhờ được đọc mấy tờ báo ‘Khoa học và đời sống’ (do ba tôi mua), thấy có bài viết ‘học ngoại ngữ làm phục hồi trí nhớ’, trong đó tác giả có phân tích là ‘khác với các loại trí nhớ khác, ‘trí nhớ ngoại ngữ’ là một loại trí nhớ tiềm thức, nó không bao giờ mất đi mà vẫn còn nằm ở một ngăn nào đó trong bộ não’..., nên tôi mới bắt đầu học ngoại ngữ, dĩ nhiên là có học lai rai ở trường/trung tâm ngọai ngữ, nhiều hơn là từ mấy ‘thằng Tây’, nhưng chủ yếu là tự học: vài năm sau, tôi phục hồi trí nhớ được 70%!... Lưu ý rằng nay tiếng Anh thì tôi quên gần hết rồi, đừng hỏi tôi nghen!, hehe...

*

Khoảng năm 2010, trên một chuyến đi kiểm tra hiện trường (field trip), ngồi chung là một người Anh và một người Thụy Điển... Tôi hỏi ‘Ông có biết vĩ nhân nào của VN không?’, ông Thụy Điển bảo ‘Tôi e rằng không. Vĩ nhân thì phải có tiêu chí (criteria) quốc tế của nó’; ‘Thế ông có biết Shakepeare không?’, cả hai đều nói ‘Yes’; ‘Bà Thatcher thì sao?’, ông người Anh trả lời ‘Tôi không ưa Thacher’, ‘Sao vậy?’ ‘Tôi chỉ biết vậy thôi’... Té ra là người Tây chỉ cho là ‘vĩ nhân’ là những ai có đẳng cấp quốc tế cỡ Spakepeare (Hình 1), Newton hay Einstein vậy, mà chả biết... vĩ nhân VN là ai!, đặc biệt là chả quan tâm đến nhà chính trị, thậm chí trước tên của nhà chính trị, họ cũng chả buồn gọi là ‘ông’ hay ‘bà’!, ha..ha..ha...  

*

Đi chơi với họ, tôi nghe họ hay nói ‘That’s great!’ hay gọn hơn là ‘GREAT!’ nghĩa là ‘HAY!’ (good idea), ‘TUYỆT!’; hoặc biểu diễn qua ngôn ngữ cơ thể là ‘giơ ngón tay cái lên’ ý nói là tôi tán đồng/nhất trí, tôi cũng nghĩ vậy, hoặc bạn nói như vậy là ‘hay đấy!’, ‘đúng đấy!’..., chứ ít khi thấy có nghĩa là ‘vĩ đại’ cái cmn gì hết!

Về tôi có kiểm tra ‘Từ điển Anh Việt’ và ‘Từ điển Hán Nôm’, té ra chữ ‘vĩ’ dù trong tiếng Anh hay tiếng Việt thì tuyệt đại đa số đều có nghĩa là ‘LỚN’, còn nghĩa là ‘vĩ đại’ thì rất hiếm!, xem dưới... Thôi, đưa vào ngay đây cho rồi:

- Great (Từ điển Anh Việt): Tính từ: Lớn, to lớn, đại; Tuyệt, thú vị. Vd: great wind - cơn gió lớn, great distance - khoảng cách lớn, great writer - nhà văn lớn, great player - cầu thủ lớn, great scoundrel - tên đại bịp, great majority - đại đa số; that is great! - thật là tuyệt!, to have great time - được hưởng một thời gian tuyệt thú (Hình 2)... (vi.wiktionary.org).

- Vĩ (Từ điển Hán Nôm): Tính từ: Lạ thường, kì dị; Lớn lao, trác việt; Cao lớn, vạm vỡ... (hvdic-thivien-net)

*

Còn tiếng Tàu thì cái gì cũng... ĐẠI*, ví dụ:

- Đại anh hùng/đại hào kiệt, đại bàng, đại bác, đại biệt thự, đại ca, đại cao thủ, đại cán, đại danh, đại dâm tặc, đại diện, đại dương, đại đao, đại đạo, đại đế, đại đệ tử, đại điền trang, đại địa chủ, đại điện, đại đồng, đại gia, đại giáo chủ, đại giáo sư - đa tiến sĩ, đại hán, Đại Hán/Đại Tống/Đại Thanh, Đại Hãn, đại hội, đại hùng, đại kiếm khách, đại liên, đại loạn, đại lộ, đại lực sĩ, đại ma đầu, đại mỹ nhân, đại nhân, đại nội, đại môn phái, đại pháp, đại phú đại quý/đại cát, đại lợi, đại quan, đại sư, đại sự, đại tệ, đại thần, đại thánh, đại thi hào/đại văn hào, đại thụ, đại tiệc, đại tiên, đại thụ, đại tiệc, đại trang chủ, đại tràng, đại tướng, đại vương, đại ý, đại tùm lum..., thậm chí cái... cục cũng gọi là ‘cục đại’!, chưa kể đại bá, đại ác, đại ngu, đại ngôn và... đại tiện (Hình 3), ha..ha..ha...

2

Sau này vì mê xem bóng đá (từ 1998, xem bài trước), nên đến những năm 2010, nhất là để kịp thời theo dõi diễn biến từng ngày của World Cup, Euro, tôi hay mua báo ‘Bóng đá’... Trong các tường thuật/bình luận, truyền hình trực tiếp bóng đá, nhiều hơn là trên báo chí trong và ngoài nước, người ta thường hay dùng từ ‘great’ cho những ‘danh thủ’ như Beckham, Messi, Ronaldo (CR7), Zidan, Van Der Sar, hay ‘danh sư’ như Conte, Ferguson, Hiddink, Mourinho, Wenger... với số lượng ‘nhiều như quân Nguyên, nên:

- Có rất nhiều... ‘vĩ nhân’ mà tôi chả biết cái cmn gì hết!, ha..ha..ha...

‘Great player’ là gì? Tương tự như ‘great writer’, ‘great player’ là cầu thủ lớn, lớn cái gì?, và cái gì lớn?, chắc không phải là lai-chim... lớn đâu nhé, mà là cầu thủ thuộc loại ‘huyền thoại’ (vô địch thế giới nhiều lần), phổ biến hơn là để chỉ những cầu thủ xuất sắc hoặc có tầm cỡ quốc tế... Nhưng lúc ngồi ở cơ quan nước ngoài (tôi chỉ kể chuyện thôi), tôi rất ngạc nhiên khi báo đài dịch là cầu thủ ‘vĩ đại’, mà với cụm từ ‘nhiều như quân Nguyên’ ở trên, tôi tự hỏi:

- Chả lẽ trong cái thế giới này có đến vô số người vĩ đại! Ha..ha..ha...

3

Nếu ta cho Trần Hưng Đạo, Nguyễn Huệ (Hình 4)... là ‘vĩ đại’ thì tôi đồng ý, bởi vì họ là những ‘thiên tài quân sự’ tầm cỡ thế giới, chứ không phải chỉ do đánh thắng giặc bành trướng phương Bắc - quân Nguyên hay quân Thanh; bởi nếu nói vậy thì phải gọi ‘ai đó’ đánh thắng giặc lạ phương Bắc năm 1979-1989 là vĩ nhân! Tại sao vậy? Có lẽ lỗi của ta là ‘nghiện’ sử Tàu, hay quá đà sử ta, chứ đánh thắng bọn đại bá Hán, Đường, Tống, Nguyên, Minh, Thanh, Hậu Thanh thì xưa nay thiếu gì ‘danh tướng’ xuất thân từ mấy nước ở Bắc Á, Tây Á hay Nam Á...!, như Anh/Bát Quốc Liên Quân, Ấn, Ba Tư (Iran), Cao Ly (Hàn Quốc), Lào, Mông Cổ, Nga, Iraq, Oa (Nhật Bản), Thái Lan, Việt Nam, chưa kể các nước có vần ‘tan’ như Afghanistan, Kazakhstan, Pakistan, Takistan..., đó cũng là do ta không chịu đọc sử của họ đấy thôi!...

*

Như đã nói ở trên, dân tộc nào muốn tồn tại thì phải đánh thắng giặc ngoại xâm, kể cả dân tộc ‘lạ’. Nếu cho rằng dân tộc nào ‘tồn tại’ là vĩ đại, thì dân tộc nào cũng vĩ đại cả!, nên nói vĩ đại cũng bằng thừa! Chả lẽ trên thế giới này lại có dân tộc nào không ‘vĩ đại’, dân tộc Mẽo chăng!

...Sáng nay đi uống cà phê, nghe ông... hàng xóm nói là Chủ tịch Liên đoàn bóng đá quốc tế Gianni Infantino mới đến VN có nói câu gì đó mà được dịch là ‘Việt Nam là một đất nước vĩ đại và có nền bóng đá vĩ đại!’, nghe vậy tôi cười quá chừng quá đổi!

Vì, nếu cho nền bóng đá nào có cấp ‘đội tuyển’ hay ‘câu lạc bộ’ chỉ 1 lần vào ‘chung kết’ Châu Á, Châu Âu hay Châu Mỹ... thì nền bóng đá đó là ‘vĩ đại’ thì, tôi tính sơ sơ, châu Á (AFC Asian Cup, từ 1956): Ả Rập Xê-út, Ấn Độ, Hàn Quốc, Iran, Israel, Kuwait, Liban, Myanmar, TQ, UAE, Úc; U23 châu Á (AFC U-23 Asian Cup, từ 2013): Ả Rập Xê-út, Hàn Quốc, Iraq, Nhật Bản, Việt Nam, Uzbekistan; Á vận hội (Asiad, từ 1951): Ấn Độ, Bắc Triều Tiên, Đài Loan, Hàn Quốc, Iran, Kuwait, Myanmar, Nhật Bản, Qatar, Uzbekistan... Thôi, không kể nữa, chưa kể Châu Âu, châu Mỹ, Châu Phi (Ai Cập, Algeria, Ả Rập thống nhất, Burkina Faso, Cameroon, Congo, Costa Rica, Ethiopia, Ghana, Guinee, Lybia, Mali, Maroc, Nam Phi, Nigeria, Senegal, Sudan, Tunisia, Uganda, Zaire, Zambia, và đây cũng là nơi sản sinh ra các cầu thủ mà các CLB bóng đá VN thường thuê) và một đống ở cấp ‘Câu lạc bộ’ đỉnh đỉnh đại danh nữa, thì:

- Té ra số nước có ‘nền bóng đá vĩ đại’ lại nhiều đến thế ư!, đếm hết cmn cả buổi chiều!, ha..ha..ha...

4

Và nói cái gì cũng phải thực tế...

Một bữa tối nọ, từ Điện Biên đi Sơn La, bước chân phiêu bạt của tôi đã ghé vào khách sạn Hoa Ban Đỏ... Nghe nói ở đây có 8% dân chưa có điện (điện lưới) (bản tin VTV trưa nay, ngày 9/2/2018), mà tôi đã từng xuống tận các bản làng, thấy người dân tộc có dùng một loại máy phát điện nhỏ của TQ (như cái máy bơm nước ‘hỏa tiễn Nhật’ mà nay ta thường dùng trong giếng), đặt ở suối, máy này sẽ phát ra dòng điện xoay chiều! để các hộ gia đình ở đây xem... bóng đá, ha..ha..ha...

*

Nhân tiện, tối nay, ở Hàn Quốc vừa khai mạc xong Thế vận hội Mùa Đông (6-8g tối, giờ VN) tổ chức tại thành phố PyeongChang - cách thủ đô Seoul 180m về hướng biển, ở độ cao 700m so với mặt nước biển, nhiệt độ thường từ 0 đến -3 độ C, nơi được mệnh danh là dãy An-pơ (Alps) của Hàn Quốc với dọc đường đi có rất nhiều cái trụ ‘điện gió’... Trong buổi lễ với khoảng 40.000 người tham dự, Sân vận động PyeongChang rực sắc đỏ: ghế màu đỏ, thường phủ ánh đèn điện màu đỏ, nghệ sĩ mặc y phục bằng lụa đỏ, nhiều người đội mũ đỏ và mặc quần áo lạnh cũng màu đỏ...; có sự xuất hiện của cầu thủ Ahn Jung Hwan - người đã ghi bàn thắng vào lưới đội tuyển Ý và đưa Hàn Quốc lên vị trí thứ ba thế giới tại World Cup 2002, Nam hoàng môn máng trượt Won Yun-jong và Nữ hoàng trượt băng nghệ thuật Hwang Chung-gum mà đã từng vô địch Olympic thế giới...

Dĩ nhiên việc quá tận dụng U23 là không ‘great’, nhưng qua cảnh thực này, thiết nghĩ ta đừng nên tị về ‘biển người cổ động viên VN với cụm từ ‘màu cờ sắc áo’ trong đợt cổ động U23VN vừa qua (miễn họ hô ‘Việt Nam muôn năm’, chứ đừng hô ‘nước Lạ’ là ok!), nếu có, bởi tối nay biển người tại Sân vận động PyeongChang cũng không kém phần... đỏ!; và bởi dường như người Hàn có ý hỏi rằng ‘anh nói nước anh vĩ đại, cụ thể là cái gì?’. Tại bầu trời Olympic thế giới, họ có những Ahn Jung Hwan, Won Yun-jong, Hwang Chung-gum thì ta có những Tiến Dũng, Quang Hải, Xuân Trường, Công Phượng (Hình 5), Ngọc Hoa, Thanh Thúy...: rất tự hào!

*

Olympic là gì? Đỉnh Olympus là nơi ngự trị của 12 vị thần tối cao, đứng đầu bởi thần Zeus (Thiên đế) sau khi chiến thắng các Titan khổng lồ... Prometheus là vị thần vì cảm thông nên đã đánh cắp ngọn lửa từ thiên đình về cho thế nhân..., chứ hoàn toàn không phải là ‘Hắc Mộc Nhai’ của bọn ma giáo!... Ngày nay việc đốt cháy ngọn lửa Olympic thể hiện một tinh thần cao cả, một tình yêu vĩ đại: không phân biệt biên giới, giai cấp, ý thức hệ...  giữa các dân tộc (Hình 6). Và do đó, mọi trò đi ngược lại tinh thần này không thể nào được xem là vĩ đại!

Còn ‘tinh thần Olympic?, cụ thể, là tinh thần của những chiến binh quả cảm xem việc hoàn hành nhiệm vụ được tổ quốc giao phó hơn ‘sinh mạng’ của mình, và do đó cái hư danh ‘vĩ đại’ là hoàn toàn xa lạ với những chiến binh thực thụ này!

***

Ông Trump có nói ‘Make America great again’, theo tôi, không phải ý ổng nói nước Mỹ hết vĩ đại, hay thua... ‘nước vĩ đại có nền bóng đá vĩ đại’ nào đó, mà họ đã từng vĩ đại rồi, nay làm cho vĩ đại thêm!

Nghe vậy, ông chủ quán cà phê bỗng khoái chí cười ‘ha..ha..ha...’ và nói:

- Một dân tộc vĩ đại chỉ khi và khi tự nó có một nền triết học vĩ đại, ngược lại, nếu nó lấy triết học ngoại lai về nhà ‘nam mô’ thì chỉ có thể là vãi ị...

Tôi bốc lên kể chuyện ở xứ ông tổ ‘Con đường tơ lụa’*..., rồi giải thích câu hỏi ‘Tại sao tháng Ramadan ở các nước Hồi giáo, người ta không chiếu bóng đá ‘EURO 2016’ cho các tín đồ xem?’*... Đó là vào vào khuya 2/7/2016, đúng vào tháng Ramadan (6/6 đến 5/7 hàng năm) của người Hồi giáo, trên chiếc máy bay ‘5 sao’ của Hãng hàng không Etihad ở độ cao 9000m, tôi được coi truyền hình trực tiếp trận ‘tứ kết’ Đức-Ý, thế mà khi đến Các tiểu vương quốc Ả Rập, tôi chạy đầu, chạy đuôi, chạy xuôi, chạy ngược khắp cả mấy nước, mà chả được xem Eurro!, vì người ta bảo là mấy người đàn ông mặc quần đùi chạy trên ti-vi là... ăn mặc hở hang, nên không cho chiếu!, híc..híc...

Nghe kể vậy, ông ta cười ‘ha..ha..ha...’ và cho là tất nhiên đó là phong tục tập quán của người ta, nên tha, nhưng ớn nhất là cái cục gì đó đại đại, nên ông nói thêm:

- Cũng vậy, một dân tộc lấy tư tưởng của nhóm lợi ích của mình đi trây trét cho một dân tộc khác thì đó cũng là một dân tộc vãi ị...

Mệnh đề mà ổng phát biểu rất khó dịch sang tiếng Anh, hơn nữa, tôi cũng chả biết ‘cục đại’ hay ‘vãi ị’ nghĩa là gì nữa!

H...ết.

---------

Chú dẫn:

1.       Các loại ‘đại’ trong tiếng Tàu, xem thêm: http://nhagomlabang.blogspot.com/2015/01/633-nhan-loai-ai-ngu-thien-ha-ai-loan.html?m=0

2.       Lịch sử ngọn đuốc Olympic: Người Hi lạp cổ đại tôn sùng lửa và quyền lực. Trong thần thoại Hy Lạp, thần Prometheus đã đánh cắp lửa từ thần Zeus và đưa nó cho con người. Để đón nhận lửa từ thần Prometheus, người Hy Lạp tổ chức các cuộc đua tiếp sức. Vận động viên cần vượt qua một ngọn đuốc thắp sáng với nhau cho đến khi người chiến thắng cán đích... Người Hy Lạp đã tổ chức kỳ Olympic đầu tiên của họ vào năm 776 TCN. Olympic được tổ chức bốn năm một lần tại Olympia... Ngọn lửa cháy là thứ trang hoàng không thể thiếu trong đền thờ các vị thần Hi lạp. Tại Olympia, đã có một đền thờ dành riêng cho Hera, nữ thần hôn nhân. Khi bắt đầu Olympic, người Hy Lạp sẽ đốt cháy một cái vạc lửa trên bàn thờ của Hera. Họ thắp sáng ngọn lửa bằng cách sử dụng một đĩa rỗng hoặc gương được gọi là “skaphia” như gương parabol, tập trung tia sáng mặt trời vào một điểm duy nhất để thắp sáng ngọn lửa. Ngọn lửa bùng cháy suốt kì Olympic là biểu trưng của sự tinh khiết, lý trí, và hòa bình... (genk-vn)

3.       Ông tổ của ‘Con đường tơ lụa’: http://nhagomlabang.blogspot.com/2017/05/939-con-uong-to-lua-nhin-tu-rap-ke.html

4.       Rực rỡ Lễ khai mạc Olympic mùa Đông PyeongChang 2018, xem thêm: http://bnews.vn/ruc-ro-le-khai-mac-olympic-mua-dong-pyeongchang-2018/76023.html

5.       Tháng Ramadan ở các nước Hồi giáo, người ta không chiếu bóng đá, xem thêm:  http://nhagomlabang.blogspot.com/2016/07/836-hang-nhai-tu-tuong-nhai-va-triet.html#more