303. Những bộ óc còn thơ dại?

Có người trách rằng tôi quên

Trong khi tôi vẫn bên em dại khờ

Trong khi tôi vẫn nằm mơ

Trong khi tôi vẫn thẩn thờ trước hoa

Trong khi tôi vẫn ngọt ngào

Trong khi tôi vẫn thì thào bên em

Trong khi tôi vẫn chông chênh

Trong khi tôi vẫn mông mênh giọt buồn

(Em trách-NGLB)

 

Có người ngồi ở quán cà phê hay bàn nhậu, mắt long lanh, mặt nở ra, miệng hí hố nói ‘tôi biết thế này, tôi biết thế nọ’, ‘cái gì của tôi nói là đúng’, ‘thơ của tôi là nhất Việt Nam’, hay làm ra vẻ khiêm tốn và bí mật nói thì thầm tỏ ra ‘tôi là cao thủ’… Nhưng y đâu có ngờ rằng ‘ngoài trời còn có trời, người giỏi còn có người giỏi hơn’ (thiên ngoại hữu thiên, nhân ngoại hữu nhân).

Có người nói rằng tôi lúc nào lạc quan, yêu đời, cuộc sống là mầu nhiệm... Nhưng y đâu có ngờ rằng người ta đã nói như vậy cách đây hàng ngàn năm rồi: biết rồi, khổ quá, nói mãi! Y cũng đâu có ngờ rằng Phật nói ‘đời là bể khổ vô biên’, Chúa nói ‘ngươi là cát bụi thì sẽ trở về với cát bụi’, Phật/Trang Tử đại ý nói ‘đời là vô thường/hư vô’… Và y đâu có ngờ rằng không phải ngẫu nhiên mà các ‘đấng’ hay triết gia phát biểu như vậy!

Có người vội vã nói rằng ‘tôi mới phát hiện ra chân lý này, chân lý nọ’. Nhưng y đâu có ngờ rằng cái gì mà mỗi người suy nghiệm được là do tính kế thừa trí tuệ của xã hội loài người, chứ không phải là của riêng một ‘ông/bà A’ nào đó. Và y đâu có ngờ rằng việc phát hiện ra ‘định luật vạn vật hấp dẫn’ hay ‘thuyết tương đối’ cũng nằm trong quy luật kế thừa đó.

 

Có người đã đem sự hiểu biết nhỏ xíu ảo tưởng của y để áp đảo ở quán cà phê hay bàn nhậu, thậm chí để đè lên nhân loại khi có cơ hội. Nhưng y đâu có ngờ rằng y đã ‘nhìn cái bóng của mình trên tường mà tưởng mình là vĩ đại’ (Pythagore).

Có người tưởng rằng y là Phật (Chúa), vĩ nhân/triết gia, nhưng y đâu có ngờ rằng y đang bị mắc bệnh ‘tâm thần hoang tưởng’.

Có người khi có hàng ngàn tỉ trong tay thì vội vã tuyên bố mình là ‘số một’, nhưng ‘khi vào tù hỏi ai là số một thì không có ai giơ tay’ (câu hài của Đức Khuê).

Có người tưởng rằng chỉ có y là kẻ quan tâm đến thế sự, hay là người yêu nước! Nhưng y đâu có ngờ rằng y chỉ ‘nhìn thấy cây mà không thấy rừng’, y chỉ biết 1 chứ không biết 100: ‘truyền hình cáp có cả 100 kênh’ và có hàng trăm cách để thể hiện lòng yêu nước.

Có người suốt đời bận rộn cho sự nghiệp mà vô tình đánh mất những thú vui và tình yêu kỳ diệu trong cuộc sống...

Nhưng:

 

Có người lại thấy là những phát hiện của y giống như ‘một cậu bé chơi đùa trên bờ biển và lượm được một một cái vỏ sò đẹp lóng lánh, trong khi đó một đại dương chân lý mênh mông đang trải rộng trước mắt tôi’ (Newton).

Có người dám ‘li dị’ Vật lý cổ điển và mở toang cánh cửa cho Vật lý hiện đại, nhưng ‘bỗng nhiên con bọ cánh cam bay đến đậu trên bàn làm tôi sững sờ trươc sự kỳ diệu của thượng đế’ (Einstein).

Có người cầm trong tay hơn 1,5 tỉ đô-la nhưng vẫn nói rằng 'hãy luôn khao khát, hãy luôn dại khờ - stay hungry, stay foolish' (Steve Jobs).

Có người lại thấy là quả đất này ví như hạt bụi trong vũ trụ. Y thừa hiểu rằng sự hiểu biết của y là giới hạn, còn sự không hiểu biết là vô hạn (hay là con số 8 nằm ngang = ∞), nên dù y có hiểu biết đến bao nhiêu thì sự hiểu biết ‘chia’ cho sự không hiểu biết cũng bằng không.

Có người lại thấy là mình chưa nói gì hết. Phật nói ‘coi như trong 49 năm nay ta chưa nói gì hết’ (câu cuối cùng trong cuốn ‘Góp nhặt cát đá’ - nhà xuất bản Lá Bối), Khổng Tử nói ‘ta không muốn nói nữa, bốn mùa êm trôi, vạn vật đua nở, kìa như trời đất có nói gì đâu' (dư dục vô ngôn, tứ thời hành yên, vạn vật dục yên, thiên hà ngôn tai).

Có người tự ví mình là một con bướm trong giấc mơ và tự thấy mình chỉ là một kẻ vô danh, mà đã nói rằng ‘đạo mà ta có thể nói đến được, không phải là đạo; danh mà ta có thể gọi được, không phải là danh' (đạo khả đạo, phi thường đạo; danh khả danh, phi thường danh - Lão Tử) … 

 

Tóm lại, có người không hiểu biết lại tưởng là mình hiểu biết, có người hiểu biết lại nghĩ là mình không hiểu biết, người có bộ óc như Newton mà còn cảm thấy mình chỉ là ‘cậu bé’ trước vũ trụ đại ngàn, vậy giữa cậu bé Newton và kẻ tưởng mình là ‘siêu’ thì ai là kẻ có bộ óc còn thơ dại?