700. Phim Interstellar và 'Hệ ngàn năm Đông phương' (Phần 1)

 

Trước khi viết, tôi xin kể lại một chuyện hài rằng người không sáng tạo đã hiểu thuyết tương đối giống như là…, hehe...
Một hôm, có một lão già mù, cũng đến gặp Einstein để tìm hiểu về… thuyết tương đối. Einstein bèn mời lão uống sữa. Lão hỏi:
-Sữa là gì?
-Đó là một chất lỏng lấy ra từ vú của một loài động vật, rất bổ dưỡng, có vị ngọt, thơm, và đặc biệt là nó có màu trắng.
Lão uống, quả nhiên thấy ngòn ngọt, thơm, ngon, bèn hỏi tiếp:
-Màu trắng là như thế nào?
-Như màu lông ngỗng.
-Ngỗng là như thế nào?
Vừa nói, Einstein vừa đưa cánh tay, bàn tay và các ngón tay ra biểu diễn:
-Nó có cổ dài, uốn cong, có cái đầu khum khum và có cái mỏ dài thẳng góc với đầu và cổ.
Lão mù bèn sờ vào cánh tay của Einstein, và gật gù có vẻ… ‘giác ngộ’:
-À, tôi biết sữa giống như cái gì rồi. Thuyết tương đối cũng vậy thôi, không-thời-gian cong cong như… cái cánh tay của ông chứ gì (!)

1
Số là ngày xưa, Phật có nói rằng ‘trong giọt nước này có muôn vạn sinh linh’, Trang Tử có nói rằng ‘trong giấc mơ là con bướm, ta không biết ta là thực, hay con bướm là thực’, còn Thái Thượng Lão Quân (tức Lão Tử, trong Tây du ký) có nói rằng ‘một ngày ở trên thiên đình bằng một năm ở dưới trần gian’…, thế là những người Việt ‘tuổi Thân’ bảo rằng:
-Cách đây khoảng 2500 năm, Phật đã biết về con virus của Pasteur!, Trang Tử đã biết về ‘Phân tâm học’ của Freud!, còn Lão Tử đã biết về ‘Thuyết tương đối’ của Einstein!…, ha.. ha.. ha…
Cũng thời ấy (trước đó, và cho đến tận thời Từ Hi thái hậu!), các hoàng đế Tàu lại cho rằng quả đất hình vuông, còn nước mình thì ở chính giữa (của Nam Thiện Bộ Châu, Bắc Cu Lu Châu, Đông Thắng Thần Châu và Tây Ngu Hóa Châu), nên tự phong cho tên của nước mình là Trung Quốc, ha.. ha.. ha…
Vài năm trước Công nguyên, Đấng X và nhiều nhà bác học ‘tuổi Thân’… cho rằng mặt trời quay chung quanh trái đất, cả nhân loại đều… tin (phương Tây đã bắt đầu tin ngược lại, từ thời Copernic, năm 1514), nhưng, ở bên Tàu, mãi cho đến thời Từ Hi thái hậu (khi Nhật chiếm Liêu Đông, năm 1894), còn ở VN, chắc là sau thời Tự Đức (khi Pháp chiếm toàn cõi VN, năm 1886), thì người Tàu ‘Đông Á bệnh phu’ hay các người Việt ‘tuổi Thân’ mới biết là quả đất quay chung quanh mặt trời!, rồi mới biết là trên mặt trăng không có Chị Hằng Nga hay Chú Cuội, ha.. ha.. ha…
Rồi cả ngàn năm, các sử gia, nhà văn, nhà thơ, đạo diễn/diễn viên, thậm chí là các rạp cải lương, vô tuyến truyền hình trước và sau 75, đều không ngừng ca tụng những kẻ ‘phò ác diệt ác’ như Kinh Kha’, những ‘đối tượng hình sự’ như Võ Tòng (phim Võ Tòng đang chiếu trên kênh SCTV tổng hợp, tối hôm nay, ngày 6/6/2015) … là tráng sĩ, là anh hùng hảo hán, ha.. ha.. ha…
…Rồi mãi đến khi người Mỹ đến VN, và rồi, ôm theo bộ sách ‘English For Today’, thì người Việt (và nhờ đó mà người Tàu) mới nhìn rõ hơn cái ‘tòa thiên nhiên lồ lộ’ của chị Hằng, sau đó, gần đây mới nhìn ké được cái ‘bộ mặt đỏ chót’ như Quan Công của Sao Hỏa, ha.. ha.. ha…  
Thế mà, vào năm 2015 này, khối người Việt ‘tuổi Thân’ vẫn còn mơ màng về chuyện Lý Bạch khuya đi nhậu về, thấy chị Hằng Nga lung linh phơi cái dáng ngọc giống làn ‘da trắng vỗ bì bạch’ của… thiên thần bé nhỏ Dương Quý Phi, mà lao xuống chết ở… ao nhà!, ha.. ha.. ha…
*
Các nước phát triển đã xây dựng những hình tượng Batman (Người dơi), Superman (Siêu nhân), Spiderman (Người nhện), Conan (thám tử), Doremon… có tri thức khoa học/kỹ thuật cơ bản và tầm nhìn tương ứng với các cuốn sách Toán, Lý, Hóa, Sinh, Địa lý, Địa chất, Thiên văn học/Vũ trụ học… của những blogger tốt nghiệp đại học hay sau đại học đó. Hãy ghi nhận rằng những người ở các nước phát triển (phương Tây, Nhật, Hàn…) không cần biết đến những loại hình tượng ‘anh hùng giỏi đánh đấm’ đó, nhưng họ cũng đến đích bằng (những) khoa học vô cùng cụ thể, vì thế, hãy quên những hình tượng Kinh Kha, Võ Tòng ‘phong kiến’, ‘Đại Hán’, hay những vĩ nhân/anh hùng ‘viện bảo tàng’ đó đi, nói nôm na là, hãy quên những hình tượng kiểu ‘Hằng Nga’ hay ‘Chú Cuội’ đó đi, mà hãy xác định là hình tượng người Việt vào năm 2030 hay 2050 phải ra làm sao, có những tri thức, bản lĩnh, tính cách và đạo đức… như thế nào?
2
Hiện nay, thế giới đang có những phim tư tưởng thuộc loại ‘bom tấn’ như Matrix (Ma trận), Inception (Kẻ đánh cắp giấc mơ), Interstellar (Hố đen tử thần)… mà ‘con-virus-Pasteur’ kiểu sắc sắc không không, ‘con-bướm-Freud’ kiểu Trang Chu, hay ‘thuyết-tương-đối-Einstein’ kiểu Lão Tử... mơ hồ ngàn năm kia - phải vào nằm trong cái tủ sách đầy bụi của thư viện… 
Bài viết này sẽ tập trung vào phim ‘Hố đen tử thần’ (Interstellar), phim siêu tưởng kỳ vĩ (!) của đạo diễn Christopher Nolan, được xếp hàng đầu trong ‘10 bộ phim được yêu thích nhất thế giới năm 2014’ (Số điểm 8,9. Tác phẩm này cũng đang đứng thứ 15 trong danh sách Top 250 phim hay nhất mọi thời đại), phát hành trên toàn cầu, kể cả VN, kể từ ngày 7/11/2014,  phim đạt ‘Giải Kỹ xảo hình ảnh xuất sắc nhất’ tại liên hoan phim Oscar tổ chức ngày 23/2/2015.
À, trước khi xem tiếp, các bạn nên xem thêm ‘Năm kiến thức khán giả cần biết khi xem phim Interstellar’ (đường dẫn bên dưới), và ôn lại một số kiến thức sau (xin lỗi):
-Vận tốc âm thanh: là 1238km/h, ngày nay, các máy bay quân sự hiện đại (của Mỹ, chẳng hạn), có thể bay với vận tốc gấp 7 lần vận tốc âm thanh (tức là có thể đến 8666km/h, gấp 10 lần vận tốc của máy bay Airbus hay Boeing hiện nay), mà khi vượt bức tường âm thanh, nó sẽ gây nên một tiếng nổ rất lớn gọi là ‘sonic boom’, và tạo ra một cái vầng tuyệt đẹp bằng hơi nước trắng xóa chung quanh đuôi máy bay…
-Vận tốc khi vượt khỏi trọng trường của trái đất: để đạt đến mức lực hướng tâm hoàn toàn dùng vào chuyển động tròn của vệ tinh/phi thuyền, thì vận tốc của nó phải là 7,9km/s (vận tốc vũ trụ cấp 1), muốn thoát khỏi ‘ái lực’ của trái đất thì nó phải có vận tốc 11,2km/s (vận tốc vũ trụ cấp 2), và muốn bay đến mặt trăng hay Sao Hỏa, thì nó phải có vận tốc là 17,6km/s (vận tốc vũ trụ cấp 3).
-Quỹ đạo tối ưu của phi thuyền (gắn liền với tên tuổi của khoa học gia người Việt là Nguyễn Xuân Vinh, NASA): Tùy thuộc vào tầm hoạt động (range) của mỗi phi thuyền mà các kỹ sư sẽ có cách thiết kế khác nhau… Ở giai đoạn phóng phi thuyền từ trái đất để bay lên…, thì phải cần thắng được trọng lực…, và phải tính là với góc độ và quỹ đạo như thế thì chúng ta sẽ được lợi nhất…, nên chỗ phóng phi thuyền thường nằm gần đường Xích Đạo… Càng lên cao thì lực hút trái đất càng giảm, lực ly tâm cũng sẽ giảm theo (vì radius với tâm trái đất tăng), vì vậy, góc độ của phi thuyền cần tăng dần theo phương thẳng đứng để phi thuyền lợi hơn về gia tốc (acceleration), bởi vậy, quỹ đạo của phi thuyền sẽ là quỹ đạo giống như hình trôn ốc…  (quangngai.net)
-Lỗ đen (black hole) và điểm kỳ dị (singularity): Dự đoán đầu tiên về lỗ đen bắt đầu từ rất sớm ngay sau khi thuyết tương đối rộng của Einstein ra đời năm 1916… Trường hấp dẫn mô tả trong thuyết này là không gian chịu ảnh hưởng của hấp dẫn do sự có mặt của khối lượng, khi vật chất mang khối lượng này sụp đổ (nhưng bản thân khối lượng không mất đi), nó kéo theo sự biến dạng của trường hấp dẫn, hay là sự biến dạng của không gian xung quanh. Một vùng không gian quanh ngôi sao chết lúc này bị uốn cong thành một vùng khép kín... Ngôi sao như mô tả trên đã trở thành một lỗ đen... Toàn bộ vật chất của lõi ngôi sao sụp đổ vào một điểm trung tâm của chân trời sự kiện gọi là điểm kì dị. Gọi là kì dị, đơn giản là vì nó không tuân theo các định luật vật lý mà chúng ta đã có… Vì không gian chưa trường hấp dẫn đã bị uốn cong như nêu trên, không một vật thể nào chạm tới chân trời sự kiện của lỗ đen còn có thể thoát ra ngoài kể cả ánh sáng. (thienvanvietnam.org)

-Lỗ sâu chính là một nếp gấp trong không - thời gian, kết nối hai vùng rất xa nhau trong không gian, cho phép các nhà thám hiểm vũ trụ vượt qua một quãng đường rất dài trong khoảng thời gian ngắn (gọi là ‘cổng du hành’). Thuật ngữ chính thức của lỗ sâu là ‘cầu Einstein-Rosen’, do Einstein và đồng nghiệp của ông là Rosen xây dựng nên vào năm 1935. (news.zing.vn)

-Du hành ngược thời gian: Khi ta bay với vận tốc càng lớn (và vào vùng có ‘lực hấp dẫn’ càng cao), thì thời gian sẽ chậm lại. Nói chung là khi ta bay với vận tốc ánh sáng (hay vào vào vùng có mật độ vật chất cực đại, như ‘lỗ đen’ chẳng hạn!) thì thời gian sẽ... dừng lại (có nghĩa là ta sẽ bất tử!), còn nếu ta bay với vận tốc lớn hơn vận tốc ánh sáng, thì ta có thể quay lại quá khứ!, chẳng hạn có thể giúp Nguyễn Huệ ‘đánh cho để dài tóc, đánh cho để răng đen, đánh cho nó chích luân bất phản, đánh cho nó phiến giáp bất hoàn, đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ’, hihi… (Tiểu Quy).
3
Tôi đã vào mạng xem khoảng vài chục bài viết về phim ‘Interstellar’: ôi, các tay viết đã viết… quá dài dòng, đọc… không hiểu gì cả, híc… Vì thế, tôi phải chọn một bài trên wikipedia, một bài trên trang web ‘tienhnguyen.typepad.com’, và nhờ ‘Tiểu Quy từ Thái Lan’ (xem entry trước) kể lại, tôi mới sắp xếp lại nội dung phim một cách đơn giản, dễ hiểu!, theo trình tự hoạt động, và có thêm một số bổ sung của tôi, như sau:
Loài người, do cạn kiệt nguồn tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là lương thực, nên nảy ra ý tưởng tìm/tạo ra một hành tinh mới (thậm chí là mặt trời nhân tạo, do nó cũng sẽ bị tắt ngấm). NASA cũng bị buộc phải đóng cửa, do con người phải tập trung toàn bộ nguồn lực vào việc sản xuất lương thực.
Phi công Cooper (đã từng làm cho NASA) nhận được tín hiệu ‘ma quái’ mà mình gửi cho chính mình từ tương lai, khoảng 42 năm sau đó, nhờ bay với vận tốc lớn hơn vận tốc ánh sáng (trong lỗ đen).
Vài năm trước đó, NASA đã gửi một phi hành đoàn đi thám hiểm sự sống trong vũ trụ, và đã biết được 3 hành tinh có ‘sự sống’ - được đặt tên bởi 3 phi hành gia đã phát hiện ra, là: 1) Millers, 2) Edmunds và 3) Mann.
Cooper cùng nhà địa lý Doyle, nhà sinh vật Amelia, nhà vật lý Romilly và hai người máy là TARS, CASE… du hành vào vũ trụ, đến trạm không gian là Endurance.
Họ đến hành tinh thứ nhất là Millers, và khoảng 3 giờ của họ ở đó đã làm mất 21 năm trên trái đất (một giờ trên đó dài bằng bảy năm trên trái đất). Ở đó, Dole bị chết vì siêu sóng thần cao hàng km! (tạo ra bởi sức hút của lỗ đen), và dĩ nhiên là con người không thể tồn tại nếu sống ở đó.
Trong 3g lòng vòng của Cooper ở hành tinh Millers, thì cô con gái của ông là Murphy đã trưởng thành - nay đã 31 tuổi, làm cho NASA, đang kế thừa tư tưởng của GS Brand, và tiếp tục nghiên cứu về điểm kỳ dị của lỗ đen.
Vì thế (bất khả thi ở Millers), họ quyết định đến hành tinh thứ hai là Mann. Tại đó, phi hành gia trong chuyến đi trước là Mann vẫn còn sống do ngủ đông. Đây là một hành tinh hoàn toàn băng tuyết và không phù hợp cho sự sống của con người. Và cũng tại đó, Romilly bị chết do mìn nổ, Cooper bị Mann đánh và bỏ rơi, Amelia quay lại cứu ông. Rồi Mann bị chết do cố gắng lắp ráp phi thuyền cũ của mình vào trạm không gian mới là Endurance.
Sau đó, Amelia đi hành tinh Edmunds (và tàu của cô đã bị hết nhiên liệu ở đó). Còn Cooper và người máy TARS xâm nhập vào lỗ đen, và tại điểm kỳ dị, ông ta đã hoàn thành được phương trinh vật lý của GS Brand và giải cứu được trái đất (‘tìm kiếm một trái đất khác - một ngôi nhà mới cho loài người’).
Khi chàng trai trẻ Cooper về đến trái đất, thì cô con gái ông (Murphy) đã trở thành một bà cụ trên 76 tuổi (= 10 + 21 + 21 + 21 năm).  Rồi Murphy năn nỉ ông lên lại vũ trụ để cứu Amelia: ông đã làm…

Xem tiếp phần 2: Kẻ ôm cái gốc cây quá khứ mà chết!
--------

Chú giải:

1. Bề mặt của Sao Hỏa có màu đỏ: Sao Hỏa vốn được coi là hành tinh có màu đỏ vì trên bề mặt có oxit sắt. Quá trình tiếp xúc với oxy và tạo ra rỉ sét và nguyên nhân khiến bề mặt hành tinh có màu đỏ. (khoahoc.tv)
2. English For Today: là một bộ sách gồm 6 cuốn, dạy tiếng Anh cho học sinh từ lớp đệ thất đến đệ nhất trước 75 (lớp 6 đến 12 sau 75).
3. Giải Oscar 2015, ngày 23/2/2015: Giải Kỹ xảo hình ảnh xuất sắc thuộc về bom tấn ‘Interstellar’ của đạo diễn Christopher Nolan. ‘Interstellar’ kể về hành trình tìm kiếm một trái đất khác - một ngôi nhà mới cho loài người đã khiến khán giả trầm trồ, kinh ngạc và cảm động bởi kỹ xảo điện ảnh đỉnh cao với hình ảnh hố đen (black-hole) và lỗ sâu (worm-hole) giữa vũ trụ mà đoàn làm phim đã mô phỏng - một kết quả tuyệt vời của sự cộng tác giữa khoa học và nghệ thuật. (tin247.com)
4. Lỗ đen, xem thêm: http://www.thienvanvietnam.org/index.php?option=com_content&view=article&id=534:lo-den-lo-trang-va-lo-sau&catid=39:sao-tinh-van&Itemid=68
5. Năm kiến thức khán giả cần biết khi xem phim Interstellar, xem: http://news.zing.vn/5-kien-thuc-khan-gia-can-biet-khi-theo-doi-Interstellar-post478028.html
6. Người mù và cái cổ con ngỗng, xem thêm: http://nhagomlabang.blogspot.com/2015/05/679-lao-quy-bai-tran-triet-hoc-nao-cho.html
7. Nội dung chi tiết phim Interstellar 1, xem: http://tienhnguyen.typepad.com/cosmos/2014/11/b%E1%BB%99-phim-h%E1%BB%91-%C4%91en-t%E1%BB%AD-th%E1%BA%A7ninterstellar.html
8. Nội dung chi tiết phim Interstellar 2, xem: http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%91_%C4%91en_t%E1%BB%AD_th%E1%BA%A7n_%28phim%29
9. Tư tưởng của phim Ma trận: ‘Tôi nghe con tôi kể là có ‘kẻ’ nào đó đã chế tạo ra 7 tỉ con robot với đầy đủ tính năng của con người, và cho chúng sống trong thế giới ảo, và chúng hoàn toàn tưởng là ‘thật’, mà trong số chúng, có vài con robot 'bị lỗi' và biết là mình đang sống trong thế giới ảo, nên đã tìm cách thoát ra khỏi thế giới ảo này, nhiều kẻ đi tu, 'nổi loạn', thậm chí... tự tử, và một số trở thành phật hay chúa (trong phim ‘Ma trận’ gọi là NEO = đấng cứu thế).’, xem phần lời bình tại: http://nhagomlabang.blogspot.com/2014/11/617-thuong-e-van-con-song.html
10. Tại sao nói ‘1000 năm đô hộ giặc Tàu, 100 năm đô hộ giặc Tây?: 1a) Hơn 1000 năm Bắc thuộc là thời gian tính từ khi Triệu Đà thôn tính nước Âu Lạc của An Dương Vương (207 TCN) kéo dài cho đến khi Ngô Quyền giành lại độc lập từ nhà Nam Hán (938). Trong thời gian này, nước ta bị đặt dưới quyền cai trị của các triều đình của phương Bắc như: nhà Triệu, nhà Hán, nhà Đông Ngô, nhà Tấn, nhà Tống, nhà Tề, nhà Lương, nhà Tùy, nhà Đường, nhà Nam Hán. Trong khoảng thời gian hơn một nghìn năm đó cũng có vài khoảng thời gian độc lập ngắn ngủi như thời kỳ Hai Bà Trưng (40-43), thời kỳ Lý Bí với nước Vạn Xuân (541-602). Tổng thời gian bị đặt dưới ách cai trị của giặc phong kiến phương bắc chỉ là 1081 năm. 1b) Có quan niệm khác cho rằng thời kỳ Bắc thuộc chỉ tính từ năm 111 TCN khi quân của Hán Vũ Đế xâm lược nước Nam Việt và sáp nhập Nam Việt vào đế chế Hán. Theo quan niệm này, khi là quan quận úy tại Nam Hải (Quảng Đông, TQ ngày nay), tiến đánh nước Âu Lạc và ép Hùng Vương nước Âu Lạc nhường ngôi lại cho mình, nhưng Triệu Đà vẫn tiếp tục đóng đô ở Cổ Loa, lấy tên nước là Nam Việt - là một chính thể độc lập với triều đại nhà Hán (Lưu Bang) phía bắc. Do đó nước ta về bản chất vẫn là một nước độc lập. Như vậy tổng thời gian bị đặt dưới ách cai trị của giặc phong kiến phương bắc là 985 năm. 2) Thời kỳ 100 năm bị thực dân Pháp đô hộ tính từ năm 1858, khi Hải quân Pháp đổ bộ vào cảng Đà Nẵng và sau đó xâm chiếm Sài Gòn. Năm 1862, Tự Đức ký hiệp ước nhượng ba tỉnh miền Đông cho Pháp. Năm 1867, Pháp chiếm nốt ba tỉnh miền Tây kế tiếp để tạo thành một lãnh thổ thực dân Cochinchine (Nam kỳ). Từ năm 1873 đến năm 1886, Pháp xâm chiếm nốt những phần còn lại của Việt Nam qua những cuộc chiến phức tạp ở miền Bắc... Tính đến 1954, ta bị Pháp đô hộ là 96 năm. (vn.answers.yahoo.com)