711. Vương đạo và bá đạo (Cách đánh giá lịch sử - Phần 2)

 

Hạ tới, nhớ về nơi cổ mộ
Thu đòi, ta lắng tiếng hư vô
Người ơi, sao nỡ sa trần thế!
Thượng đế mơ hồ, ta mãi đau

Mấy trăm năm nay, người ta cãi nhau hoài câu:

-Mục đích biện minh cho phương tiện, hay ngược lại???

Theo một tài liệu mà tôi đã đọc thời trẻ, và nếu không nhầm, thì Marx có nói rằng ‘Mục đích (cứu cánh) biện minh cho phương tiện, nhưng phương tiện xấu thì mục đích cũng xấu’.

Cũng phải thừa nhận một cách khách quan rằng, thường, ‘nền văn hóa Tàu’ đã xây dựng khái niệm nào thì ra khái niệm đó (chứ không phải ‘lừ đừ’ như ở ta!). Cụ thể, họ đã xây dựng các thuyết về ‘đạo’ rất là đa dạng, đó là ngoài đỉnh cao ‘đạo’ của Lão-Trang, còn có trà đạo, tửu đạo, kiếm đạo, kỳ đạo (đánh cờ), ‘thần bài’ đạo (đánh bài), ‘sát thủ’ đạo (thích khách)…, đặc biệt là ‘đạo ăn trộm’ (đạo chích) - qua các nhân vật nổi tiếng như Thời Thiên (truyện ‘Thủy Hử’), Tư Không Trích Tinh (truyện ‘Lục Tiểu Phụng’), và nổi tiếng nhất là Sở Lưu Hương với danh hiệu là ‘Đạo soái’ (vua trộm cắp)…

Quan trọng nhất là thuyết về ‘vương đạo’ và ‘bá đạo’ (xem thêm ở đường dẫn bên dưới). Thực tế xưa nay, nếu các nhà chính trị mà không dùng ‘bá đạo’ (= thủ đoạn, xảo quyệt, bạo lực, tàn ác, vô nhân…, ngược với 'vương đạo') thì không thể tồn tại rồi thành công (tột đỉnh) được. Tuy nhiên, Thánh Gandhi (1869-1948) có nói rằng:

-Nếu làm chính trị bằng cách bá đạo thì tất yếu sẽ sinh ra một nhà nước ‘bá đạo’, và tình trạng bá đạo này sẽ kéo dài, kéo dài, mà làm cho một dân tộc nào đó không thể tiến hóa được.

Và tuy nhiên, ngày nay, người ta đã ‘tiến hóa’ đến mức mà quan niệm được rằng:

-Một mục đích chân chính không thể được xây dựng trên nền tảng của những hành vi (phương tiện) xấu xa.

Ví dụ như ông Obama hay bà Hillary có ứng cử tổng thống Mỹ, thì cả đời tư (chứ không phải ‘lý lịch 3 đời ăn củ chuối’!) của họ sẽ được ‘nhân dân’ dùng kính hiển vi soi lại rất kỹ, mà nếu trong quá khứ họ có điều gì mờ ám hay khuất tất, thì người dân sẽ nói là:

-‘Chúng tôi xin kiếu’.

Và tôi quan niệm rằng, ngoài việc không chấp nhận bất cứ một cái ‘gien xâm lược’ nào:

-Ngày nay, làm chính trị tức là làm nghề ‘vương đạo’, mà tất cả các hành động/hành vi của một chính trị gia nào đó - phải là ‘vương đạo’ từ A tới Z.

*

Dưới đây, như là phần 2 của bài viết, tôi ‘tạm’ trả lời một số blogger theo… nguyên lý cơ bản, chứ tôi không phải là một ‘giả sư’.

Hỏi: Theo bài viết (Phần 1) thì đánh giá lịch sử có 2 cách, nhưng nếu đánh giá lịch sử dựa vào quan điểm chính trị thì có được tính là cách thứ 3? Hay cách này chỉ là ‘biến thể’ của 1 trong 2 cách trên, LB hở? Như lịch sử trước 75 tôn vinh vua Gia Long, Lê Văn Duyệt, sau 75 thì ngược lại? (Vòm Trời Riêng)

Trả lời: Để đánh giá lịch sử thì cơ bản chỉ có 2 cách: đánh giá ở quá khứ, hay 'kết quả ở hiện tại', ví dụ, không ai đánh giá là ngày xưa cô ấy đẹp, mà:
-Ngày nay cô ấy... già.
Ông Lê Văn Duyệt (Tả quân, 1763-1832) (nay ‘Lăng Ông’ ở gần nhà LB, chợ Bà Chiểu) vì can ngăn việc lên ngôi của Minh Mạng (‘là một ông vua chuyên chế, nghiêm khắc, một người có uy quyền mà ít độ lượng...’, theo vnmilitaryhistory.net), sau đó có lẽ vì việc ông không đồng ý với chính sách ‘bế quan tỏa cảng’, ‘trọng Nho’, ‘chống truyền đạo Công giáo’…, vua nhân cơ hội này mà ‘bỏ tù cái mộ của ông’ (sau khi ông chết), và sau vụ con nuôi của ông là Lê Văn Khôi vì bất mãn mà nổi loạn, cái mộ của ông càng bị ‘đì’ hơn… 
Ông Phan Thanh Giản (1796-1867) vì phải làm theo lệnh vua (vụ ‘3 tỉnh miền Đông, miền Tây, Sài Gòn - Gia Định’…) nên hậu thế không thể 'chấp', nhưng điều quan trọng là 'tự' ông cảm thấy xấu hổ trước bản thân và trước lịch sử mà tự tử - điều mà hậu thế hiếm có ai biết phân biệt được ‘đúng’, ‘sai’, mà hầu như nay ta chưa hề thấy ai nhận trách nhiệm hay nhận ‘sai’, 'lỗi' của mình! Và chính cái điều ‘nhân dục vô nhai, hồi đầu thị ngạn này’ của ông - mà nay được hậu thế đánh giá cao.
…Tóm lại, sau 75, các học giả ‘lề phải’ phủ nhận các danh nhân triều Nguyễn vì cho đó là triều đại ‘cõng rắn cắn gà nhà’, nhưng nay họ nhìn ‘khách quan’ hơn, và các blogger ‘tự do’ lại càng khách quan hơn.

*

Hỏi: …Cũng vì cái Văn Miếu ở Vĩnh Phúc xây hết mấy trăm tỉ giờ vẫn chưa biết thờ ai, thêm cái Viện Khổng Tử khánh thành ở Hà Nội mà dư luận râm ran. Nhiều bài viết về thảo luận về nhân vật Khổng Tử này. Ngược về lịch sử xa xưa của người Trung Hoa cổ, là người Hoa Hạ (người Hán), thì quan niệm của họ là đất nước Trung Hoa là trung tâm của vũ trụ. Từ nhà Tần cho tới nhà Thanh các vương triều cầm quyền đều cho mình có Thiên Mệnh, Hoàng đế được gọi là Thiên Tử (Con Trời), mọi đồ vật trong thiên hạ kể cả con người đều là tài sản của nhà Vua..., đó cũng là học theo học thuyết của Khổng Tử mà ra. Ở nước Việt Nam mình cũng vậy. Gần 1000 rồi mà cũng chưa thoát ra được học thuyết đó (từ) hơn 2500 năm trước, thời loài người còn mông muội thì học thuyết này có thể đúng, bây giờ đã là thế kỷ 21 rồi khi xem xét lại học thuyết này Salam thấy rât nhiều điều vô lý. Theo Salam từ ‘Vĩnh Viễn’ chưa mất đi đâu LB ơi, nó chỉ chuyển từ trạng thái này sang trạng thái khác mà thôi. Trung Hoa và Việt Nam đều giống nhau ‘Con vua thì lại làm Vua, con Sãi ở chùa lại quét lá đa’, cứ nhìn vào thực trạng chung thì biết. Bây giờ là triều đại phong kiến của thời đại @. Vì thế việc áp đặt học thuyết Khổng Tử bây giờ cũng là điều dễ hiểu. (Alaykum Salam)

Hỏi: Theo em nghĩ, ông Khổng Tử có nói về quá trình phấn đấu và học hỏi của một người(tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ). Câu này vẫn có giá trị nguyên vẹn chứ ạ (vỗ về mọi người bằng tài năng và đức độ của bản thân mình, không phải bằng sức mạnh áp chế)? (Vũ Minh Khoa)

Trả lời: Ông Khổng Tử thì không có vấn đề gì, mà vấn đề là ở sự phản kháng 'âm thầm' của người Việt đối với Khổng Tử, bởi vì: 
-ca tụng, bắt người ta ‘tung hê’ và phóng đại/dùng từ ‘vĩ đại’ một cách không đúng lúc, đúng chỗ, ví dụ, có thể một nói thành 10 (thành 100), khoe cái tốt, nhốt cái xấu…,
-rất nhiều người (Việt) gần như 'nam mô a di đà... Khổng Tử' (ý nói nhai lại) suốt ngày, suốt năm, suốt chục năm, suốt đời, suốt đời này qua đời nọ, 
-thế hệ trẻ (hậu thế) đã bị 'dìm hàng' , bằng cách cho rằng chúng ta - là các blogger - vĩnh viễn và vĩnh viễn, đến năm… 3000, hay… một ngàn năm sau, cũng không bao giờ bằng 'cái gót chân' của Khổng Tử!!!,
-vụ cái 'Viện Khổng Tử' và 'Văn Miếu tại Vĩnh Phúc' vốn hoàn toàn không phải là do ý nguyện của người dân, nên gây phản cảm mạnh, đặc biệt là 
-cái được gọi là hình tượng Khổng Tử đã được 'độ chế' và 'Đại Hán hóa', và do đó 'biến thái', đã và đang có dấu hiệu mạnh là bị lợi dụng ở TQ, nhất là ở VN, v..v...
Tóm lại, đáng lẽ ta được học ở Khổng Tử những lời lẽ minh triết, thì ngược lại, ta đang được học cách đưa 'hình tượng Khổng Tử + giàn khoan 981 nháy nháy' vào hải phận nước ta (rồi trong nước ta!) càng nhiều càng tốt, vì vậy mà tôi đã nói: 'vĩnh biệt Khổng Tử'… (xem đường dẫn cho ở bên dưới)

*

Hỏi: Vua Gia Long còn một chỗ ngồi gần nhà muội, vẫn giữ y chang vì ông trời cứ khư khư nên tới giờ vẫn còn để người qua lại nhìn mà nhớ tới Vua! (Gia Tuệ)

Trả lời: Thực ra, vua Gia Long cũng không có gì... tốt lành lắm (vd, trả thù cá nhân đối với Nguyễn Huệ...), nhưng ông có công mở mang đất nước (vd, mở Quốc lộ 1...), nói chung, theo ý LB, ông không phải là một 'minh quân', hay dễ hiểu hơn, ông và, đặc biệt là, 'hậu duệ' của ông:

-Thay vì dùng 'vương đạo', thì đã khá dùng ‘bá đạo’... 

(LB sẽ bổ sung vào bài viết 2-3 lời bình của các blogger nữa)
*

Tóm lại, ai sẽ đánh giá lịch sử và đánh giá theo những tiêu chí nào?

Người dân sẽ đánh giá lịch sử, vì nay đa số ‘chúng tôi’ có trình độ đại học rồi (hay tương đương), thạc sĩ rồi, tiến sĩ rồi, nên chúng tôi ‘tự’ biết đánh giá lịch sử, và không quan tâm lắm đến 'đánh giả' của các sư già (sử gia) - các ngài ‘biết rồi, khổ quá, nói mãi’, các ngài chuyên nói giống nhau và nói về một hướng trong cái thế giới đa hướng này!

Chúng tôi không đánh giá theo tiêu chí quá cao, mà chỉ… bình thường thôi, không đòi hỏi có ngay lập tức, nhưng:

-Chúng tôi đòi hỏi tiềm năng ngắn hạn, đó là: khi nào nước ta sẽ ‘sánh vai với các cường quốc năm châu’?, khi nào nước ta sẽ là ‘con rồng châu Á’?, khi nước ta sẽ ‘không còn một bóng tên xâm lược’?...

Chúng tôi - không cần leo lên giường nằm ngủ, để rồi được ‘hên xui’ mơ thấy le lói ánh hào quang chiến thắng trong quá khứ - sẽ đánh giá là:

-Hiện nay, áp lực xã hội đè lên vai chúng tôi như thế nào, nặng hay nhẹ: có hành vi ‘hôi của’ không?, có hành vi ‘bầy đàn’ không?, có hành vi ‘ném đá’ không?, có còn ‘tham những’ không?, có còn nạn ‘đĩ điếm/trộm cướp hoành hành’ không?, có còn vụ ‘bằng giả’, ‘hàng giả' không?..., đặc biệt là, có còn bị hiểm họa xâm lăng không?

Nếu đến năm 2100 mà mấy chuyện đó... ‘vẫn còn’ (!) thì chúng tôi cho là áp lực ‘nặng’, và than rằng ‘thôi rồi còn chi đâu em ơi’, còn nếu trong 10-20 năm nữa, mà mấy chuyện đó ‘không còn’, thì chúng tôi cho là áp lực ‘nhẹ’, và sẽ đánh giá lịch sử là ‘very good’.
Hehe…

*

Tôi đã hứa là sẽ chọn ra vài lời bình, và dưới đây là 3 đoạn chọn lọc:

-Chữ DÂN ở đây là/nằm trong: 90 triệu dân, lòng dân, hay 'của dân, do dân và vì dân', 'chấn dân khí, khai dân trí, hậu dân sinh'..., nó hoàn toàn và tuyệt đối khác với chữ 'người dân' = một nhóm người ở đâu đó/không đại chúng. (NGLB)

-Theo Salam sử sách nếu ghi chép khách quan về hai ông (Lê Văn Duyệt và Phan Thanh Giản) thì rất là tốt. Còn không cũng không có sao cả. Hai ông chỉ cần sống mãi trong lòng người dân là đủ (!) Lòng dân rất công minh, công tội rạch ròi, đời cha mẹ sẽ truyền lại lòng kính mến hai ông cho đời con cháu, lịch sử về hai ông vì thế sẽ như một mạch ngầm chảy mãi đến muôn đời sau (!) (Alaykum Salam)

-Có một đêm
Tôi xem phim
'cuộc chiến sống còn'
Tôi không quan tâm
Bỗng có một bóng hồng
Trong tâm tôi kêu lên:
-Ồ, thượng đế!
Và tôi đi... theo
Dĩ nhiên nàng không phải là
Nhưng đó là sự kỳ diệu
Không thể nào hiểu... (tặng bạn Trúc Thu)

Đoạn trên là thơ!… tặng, kèm theo câu:

-‘Mình thích tư tưởng, không thích tư liệu’, điều này một phần đồng nghĩa với việc là tôi không thích những tranh luận cá nhân hay cãi nhau, nó còn có nghĩa là (chúng) tôi có quyền nhận định lịch sử, nhưng không quyết định...

--------

Chú dẫn:

-Lê Văn Duyệt, ‘Công hay tội - Lịch sử sẽ phán xét’ (Đinh Phạm Kiều), (chỉ để) tham khảo: http://www.vnmilitaryhistory.net/index.php?topic=4026.0;wap2

-‘Vĩnh biệt Khổng Tử’, xem: http://nhagomlabang.blogspot.com/2014/09/600-da-chau-la-khong-tu.html

-‘Vương đạo và bá đạo’: xem thêm: http://hanhchon.blogspot.com/2012/09/vuong-ao-va-ba-ao.html