975. Xem bóng đá gặp chuyện... trí và tuệ (Thư giãn)

Chờ xem trận Việt Nam - Indonesia, ngoài việc biết tin tối 23/8, nữ ca sĩ Ariana Grande* - mới 24 tuổi, có khuôn mặt trái soan, phoọc đẹp, duyên dáng, dễ sương, người đã từng 2 lần đoạt giải Grammy của Mỹ, và đã từng được mời đến Nhà Trắng để hát cho ông Obama nghe - sẽ đến VN để biểu diễn tại Sân vận động Quân khu 7 (Sài Gòn)..., và đang theo dõi là nàng có 'trí khôn âm nhạc' như thế nào!; 
tôi còn tranh thủ với tay đọc cuốn 'Cơ cấu trí khôn', tranh thủ thiệt!, bởi tôi không có thì giờ, có nghĩa là dù sách của ông... trời đi chăng nữa thì tôi phải nắm bắt thật nhanh, vì cuộc đời ngắn ngủi quá! Cuốn sách dày 588 trang, của tác giả Haward Gardner* (NXB Trí thức, 2/2017). Tựu chung là nó nhắc rất nhiều đến 'trí khôn' - mà chỉ ở con người mới có (động vật trong nhiều trường hợp có thể 'khôn/thông minh' hơn người, nhưng không có 'trí'), có nhiều loại trí khôn như 'logic', 'khoa học', 'nghệ thuật', 'tự nhiên', và 'khôn lỏi' (vd: văn hóa 'nâng cần' kẻ mạnh, ăn hiếp kẻ yếu)... Trí và khôn không luôn đi đôi với nhau, có thể một số ít người mình có trí nhưng không khôn, khôn nhưng không có trí, nếu như không muốn nói đa số là 'khôn lỏi' - là có khôn, nhưng 'nhỏ', trí và khôn (và ranh giới giữa chúng) chỉ ở mức độ lờ mờ, nửa vời!... Nói vậy hơi khó hiểu, nên tôi thích dùng từ 'trí tuệ' hơn, để nói người mình có thể có 'trí', nhưng 'tuệ' thì tôi... nghi ngờ!, may mà... đồng minh của tôi là Haward Gardner trong sách có đề cập đến 'khôn triết', tức 'minh triết' - cái mà con người không dễ gì đạt!, nhất là người mình, nhưng tôi không thể nói nhiều ở đây! 

Nhan đề của cuốn sách làm tôi liền nhớ lại bà Anné Linden* - nhà triết-tâm lý - với 'Thuyết lập trình ngôn ngữ tư duy', chắc nội dung nghiên cứu của họ cũng không xa nhau lắm!... Ở VN, cũng không quá... lạc hậu, đã có GS Hồ Ngọc Đại có thể là người đi tiên phong đưa phương pháp này vào VN vào những năm 1980, và ứng dụng cho trẻ cấp 1 vào khoảng 1997-98, nhưng tôi không theo dõi nên không rõ đến nay đã thành bại như thế nào!; tôi ngại rằng những 'thầy' như Hồ Ngọc Đại, Nguyễn Quốc Hùng (Đại học ngoại ngữ HN)... rất dễ bị cái 'quán tính truyền thống' lấn lướt mà đâm ra quay lại bảo vệ cái 'thoái hóa', nhất là như con chim én Việt không thể vượt qua áp lực cực mạnh của 'dòng tư tưởng có thể nói là đi ngược với thời đại' đang ngự trị!

*

Mười năm đổ lại đây, ở VN đang thịnh hành 'Phương pháp sư phạm Montessori'* (cho trẻ) mà không ít bậc phụ huynh giới trung lưu (trở lên) từ Bắc chí Nam đã từ bỏ 'trường nhà nước' để cho con đi học 'trường tư nhân lọai này' mặc dù rất đắt tiền (bên TQ cũng vậy!)... Hiện nay, bên Mỹ có khoảng 30.000 sinh viên Việt đang du học (nếu kể cả thế giới và hệ công nhân thì cũng có đến vài trăm ngàn!)... Tôi nhắc lại điều này để làm gì? Để thấy rằng VN vẫn có xu thế hướng tới cái 'hợp tiến hóa' từ khá lâu, nhưng rất... hẹp, cũng tại vì cái 'dòng tư tưởng đang ngự trị' nói trên, tiếc thay!

Hỏi không 'tiếc thay' sao! Thử hỏi các ông 'đỉnh cao trí tệ' ngày ngày cứ phán oang oang là 'tắm nước biển Formosa hay ăn cá Formosa hổng có sao đâu'!, rồi 'vấn đề mất vệ sinh an toàn thực phẩm là do dân... ngu'!, rồi 'dân cả nước phải học tiếng Háng để làm trong sáng tiếng Vịt'!, rồi 'mần dự án giá rẻ lỗ vài triệu tỉ thì thấy mặt trời chứ chả thấy sao'!, rồi 'buôn chổi đót/chạy xe ôm xây được biệt phủ 30 tỉ và tích lũy được nhiều cái tỉ tỉ', rồi 'lịch sử VN có nên viết về lịch sử 1979-1989 không'!, rồi 'uống thuốc ung thư giả thì thấy trăng chứ đâu có thấy sao'!, chưa kể vụ tiến sĩ giấy lại phong hàm cho... giáo sư âm nhạc* mới đây!..., thì làm sao mà những kẻ 'hậu học' như chúng tôi có lòng tự tin cho được!

*

Từ 1997 (Sea Games 19), sau khi đội VN bị 2 thẻ đỏ, nhưng Văn Sĩ Hùng đột nhiên xuất thần đã đá vào lưới Indonesia liền 2 trái..., đưa VN lần đầu tiên có huy chương (HCĐ): rất kịch tính!, làm tôi bắt đầu luôn theo chân đội tuyển bóng đá VN cho đến nay (hay đội tuyển bóng chuyền nữ VN, vì mấy nàng thi đấu rất hấp dẫn!)... Tức là trong 20 năm nay, tôi luôn luôn nghe BLV bình luận là:
- Các cầu thủ Việt, nói chung là người Việt, thường 'bối rối' vào những giờ phút có tính chất quyết định!, biểu hiện là thường 'thực hiện' không hiệu quả, để thua, nhất là 'tự thua'!

Còn nhiều câu nữa như 'Nếu người Việt gặp đối thủ ngang cơ hay trên cơ thì thường bị mất lòng tự tin'!, hay mới đây trên phây có câu: 'Thường người Việt chỉ chiến đấu hết mình, đoàn kết, dũng cảm... khi bị dồn đến bước đường cùng'!...

Nhưng tiếc thay là cho đến nay chưa có nhà tâm lý học VN nào làm cho rõ tại sao?, có lẽ mấy ông/bà chủ quan cho rằng mình nghiên cứu đã ngang tầm... thế giới rồi!, hay cho là mình đã là vĩ đại, vĩ nhân rồi!, thậm chí còn có không ít ngài tự cho mình là 'đỉnh cao trí tệ' rồi!... Phải chăng không thiếu gì các bậc tiền bối cho rằng Khổng, Lão, Trang, Phật, Thánh... là chân lý rồi!, chỉ cần nhai lại, giải thích, rồi dạy cho các cháu nhai lại là ghê gớm lắm rồi!... Phải chăng trẻ Việt từ khi mới đến trường mẫu giáo cho đến già!, chúng chỉ có một việc học tập theo gương một cái tượng đài vĩ đại nào đó đã sẵn có, cố định và duy nhất, thì nước ta sẽ 'xxx đến thế là cùng'! Và quan trọng hơn, phải chăng 'trển', do tự cho mình là đấng cai trị, nên luôn cho rằng mọi người dân từ khi biết nói cho đến khi chết thì phải chấp hành mọi thứ theo 'chỉ đạo'?...

*

...Kết quả 'bóng đá nam Sea Games 29' cho đến giờ này là Việt Nam 10 điểm, Thái Lan 10 điểm, Indonesia 8 điểm. Trong đó, 2 ngày tới: 

- Indonesia gần như chắc chắn sẽ có 11 điểm (vì đá với Campuchia!), với hiệu số bàn thắng-thua > 4; 

- Thái Lan sẽ có 3 khả năng là bị loại (10 điểm, nếu thua VN), cạnh tranh với Indonesia (11 điểm, nếu hòa VN, với hiệu số bàn thắng-thua vẫn là 6), và đầu bảng (13 điểm, nếu thắng VN);  

Như vậy, VN có xác suất cao để vào vòng trong (tứ kết), và do đó... rất có khả năng để trở thành nhà vô địch Sea Games lần đầu tiên kể từ năm 1959 (VNCH), bởi cũng có 3 khả năng như Thái Lan, nhưng sẽ chắc chắn đầu bảng nếu hòa (11 điểm, với hiệu số bàn thắng-thua là 11), hoặc thắng TL (13 điểm), còn thua thì khỏi nói - một đội bóng vô địch mà không thể thắng, thậm chí hòa!

Lần này, đội tuyển bóng đá nam VN (cũng như bóng chuyền nữ) là thế hệ trẻ mới được đào tạo lên, ít bị 'dớp' bởi các cái bóng đè vĩ đại trong một cái quá khứ luôn được tung hô là 'thần thánh', nên tôi rất hy vọng các cháu - những người sẽ kế tục sự nghiệp của những 'lão già và biển cả' như chúng tôi sẽ làm được chuyện 'thần thánh' mà... DELL cần phải tung hê thần thánh!
Nhưng rất tiếc!, trong 20 năm nay', lần nào đội tuyển VN cũng làm tôi thất vọng! (trừ AFF Cup 2008, thời HLV Calisto)... Hy vọng rằng tôi sẽ không thất vọng một lần nữa!

--------- 
Chú dẫn:

1.       ‘Ai phong Giáo sư âm nhạc cho Ngọc Sơn cần dập đầu xin lỗi cuộc đời này’: …Chỉ vì anh có hầu bao rất rộng, anh đẻ ra một tổ chức không đâu vào đâu cả, cứ kêu gọi người nào muốn có danh hiệu ‘vào đây’, ‘nộp vào’… thì nó sẽ biến xã hội này trở thành bộ tộc mông muội. Và chúng ta sẽ trở về thời nguyên thuỷ, sơ khai, không còn gì là con người nữa cả (nhà văn Chu Lai)…, xem thêm: http://dantri.com.vn/van-hoa/ai-phong-giao-su-am-nhac-cho-ngoc-son-can-dap-dau-xin-loi-cuoc-doi-nay-20170822112848261.htm

2.       Anné Linden và thuyết ‘lập trình ngôn ngữ tư duy’ (Neuro Linguistic Programming): Tư duy con người phức tạp hơn bất cứ thứ gì chúng ta đã tìm thấy trong vũ trụ này. Nhưng quan trọng hơn hết là chúng ta có thể tinh chỉnh, thay đổi và chuyển hóa tư duy bằng những công cụ khoa học nhưng đơn giản đến không ngờ... John Grinder và Richard Bandler - hai giáo sư tại đại học Santa Cruz (Mỹ) - được xem là những người sáng lập ra bộ môn khoa học của sự thay đổi - NLP (Lập trình ngôn ngữ tư duy) - để cải thiện kỹ năng con người… (bizspace.vn)

3.       Ariana Grande sinh năm 1993, là ca sĩ, nhạc sĩ và diễn viên người Mỹ. Ariana lớn lên ở Boca Raton, Florida. Cô xuất hiện lần đầu tiên trên sân khấu Broadway vào năm 2008… Năm 2013, cô nhanh chóng gây được tiếng vang, giành hạng nhất bảng xếp hạng âm nhạc Itunes, 2 lần giành được vị trí No.1 Bảng xếp hạng Billboard 200, được đề cử tại giải thưởng Grammy… Vào cuối năm 2014, cô lọt vào BXH Hot 100 Top 10. Năm 2016, cô giành ngay vị trí đầu bảng xếp hạng iTunes Overall Top Songs và Top Pop Songs…, tham gia vào hội tỷ view của Youtube. (ngoisao.net)

4.       Howard Gardner sinh năm 1943 ở Pennylvania, Mỹ… Do ảnh hưởng của nhà phân tâm học nổi tiếng Erik Erikson, ông đã bắt đầu chuyển sang nghiên cứu về trí thông minh của con người… Năm 1983, ông nêu ra lý thuyết về ‘Trí Thông minh Đa dạng’… Không giống như cách truyền thống, Gardner tin rằng mọi người có nhiều cách khác nhau để suy nghĩ và học tập. Ông đã xác định và mô tả được tám loại khác nhau của trí thông minh: ngôn ngữ, logic - toán học, thể chất, không gian, giao tiếp xã hội, nội tâm, âm nhạc, tự nhiên… (bethongminh.vn)

5.       Phương pháp Giáo dục Montessori là một phương pháp sư phạm giáo dục trẻ em dựa trên nghiên cứu và kinh nghiệm của bác sĩ và nhà giáo dục Ý Maria Montessori (1870-1952). Phương pháp này chấp nhận sự duy nhất của mỗi trẻ và cho phép trẻ phát triển tuỳ theo những khả năng riêng của mình và thời gian riêng của mình… Phương pháp chủ yếu được áp dụng cho trẻ do các bản năng và sự nhạy cảm duy nhất của trẻ nhỏ đối với các điều kiện trong môi trường. (wikipedia)