Chiếc
xe đêm bỗng dừng lại ở xóm xưa - nơi mà tôi đã sống ở đó 20 năm..., tôi cảm thấy
bồi hồi và dường như mắt có hơi ươn ướt... Gần sáng, chiếc xe này lại dừng trước
‘một căn nhà nho nhỏ trong miếng đất to to’ ở khu đô thị rộng cỡ... 3000m2 chớ mấy! - mà nghe
người dân nói riêng phần cổng-tường-rào đã hết 3 tỉ, vị chi giá trị của cái ‘biệt
phủ’ này là trên 30 tỉ!: ‘tiền của ông lớn nhiều như rác’, bà con nói vậy...
Vâng, lịch sử là sự kết tinh những giọt nước mắt ở cõi ta bà, và dưới một góc độ
nào đó, của đám quần chúng bị trị!...
Dân ở đây lại nói đùa rằng (HÌNH 1):
Bao
gái 25.000 đô/chịch mà chết được gọi là... bao tử!
Chém
gió, tự sướng, hay ‘nói năng bậy bạ’ mà chết được gọi là... tục tử!
Con
quan mà bị chết được gọi là... công tử!
‘Của
quý’ thiến đi rồi bị chết như Ngụy quân tử Nhạc Bất Quần được gọi là... quý tử!
‘Đột nhập vào nhà ăn trộm bị người ta đánh chết’ được gọi là... đột tử!
Kẻ
đái nhiều mà chết được gọi là... tiểu tử!
Kẻ
ỉa nhiều mà chết được gọi là... phân tử!
Kẻ theo bọn Lạ mà chết được gọi là... tặc tử!
Kẻ trộm chó bị dân đánh chết được gọi là... cẩu tử!
Kẻ trộm chó bị dân đánh chết được gọi là... cẩu tử!
Lãnh
đạo lên ti-vi mà mồm mép lượn lẹo như loài dơi đi ăn đêm được gọi là... bức tử!
Lính
mà bị chết trong cuộc chiến tranh chống ‘quân xâm lược bành trướng dã man’ được
gọi là... quân tử!
Mấy
ông Bự Thiệt sống vì ‘tệ nhân đân’ và sĩ diện khi chết được gọi là... sĩ tử!
Nằm
trên bụng đàn bà mà chết (thượng mã phong) được gọi là... phê tử!
Ở
chùa chơi bời trác táng mà chết được gọi là... tự tử!
Ra
biển đánh cá bị tàu Lạ đâm chết được gọi là... Tàu tử!
Sư
mà nói ‘Lý Thường Kiệt đánh Tống là hỗn’ khi chết được gọi là... sư tử!, v..v...
Hahaha...


trong khi nước Lạ tự hào là mình có ‘Tứ đại mỹ nhân’ nhưng rất thường không lọt được vào ‘top-5 thế giới’, chẳng hạn như năm 2015 !['Má»T CÃY BÃT CHÃNH LUẬN XUẤT SẮC - Má»T BÃI VIẾT Vá»I NHá»®NG NHẬN Äá»NH SẮC SẢO ðâ¤ï¸
Má»t bà i viết mà ai cÅ©ng NÃN Äá»C.
7.12.2018;
GÃT CHÃN ASIN CỦA TRUNG QUá»C Äà Lá» RÃ.
Cuá»c chiến tranh thương mại Mỹ-Trung (Äang leo thang) Äã là m thá» trưá»ng chứng khoán Trung Quá»c xuá»ng dá»c, Äá»ng NDT mất giá, xuất khẩu giảm sút, kinh tế phát triá»n cháºm lại. Bên cạnh những há» quả nhãn tiá»n Äó, Trung Quá»c Äang bá»c lá» âgót chân Asinâ (Achillesâ Heel), như má»t tiếng chuông cảnh báo là m ngưá»i Trung Quá»c giáºt mình tá»nh ngá». Tôi tin rằng nếu Trung Quá»c bá» suy sụp thì không phải từ bên ngoà i như Biá»n Äông, là nÆ¡i há» có lợi thế so sánh tương Äá»i, mà chÃnh từ bên trong nÆ¡i há» dá»
bá» tá»n thương vì âgót chân Asinâ.
GÃT CHÃN ASIN
Cách Äây hÆ¡n hai nÄm, khi tôi viết bà i âGót chân Asin cá»§a Trung Quá»c: CÆ¡ há»i thoát Trungâ (Viet-studies, 12/2/2016) và bà i âNghá»ch lý Táºp Cáºn Bình: Dr Jekyll or Mr Hydeâ (Viet-studies, 17/5/2016), chưa ai hình dung ÄÆ°á»£c kết cục thế nà y. Tuy vẫn còn quá sá»m Äá» Äánh giá và kết luáºn vá» cuá»c chiến tranh thương mại (chưa có Äiá»m dừng) nhưng sẽ quá muá»n nếu không ká»p thá»i rút ra bà i há»c, Äá» có Äá»i sách thoát hiá»m (trưá»c khi quá muá»n).
VIá»T NAM CẦN NẮM BẮT CÆ Há»I NÃY Äá» ÄIá»U CHá»NH CHIẾN LƯỢC, Äá»I Má»I THá» CHẾ, Và THOÃT TRUNG.
Trong các bà i phân tÃch trưá»c Äây, tôi Äã Äá» cáºp Äến cảnh báo cá»§a các há»c giả hà ng Äầu vá» Trung Quá»c (như Paul Krugman, David Shambaugh, Minxin Pei, Andrew Nathan). Vá» cÆ¡ bản, há» Äá»u cho rằng TRUNG QUá»C Cà NHIá»U VẤN Äá» NGHIÃM TRá»NG, Và KHÃNG MẠNH NHƯ NGƯá»I TA TƯá»NG. TRUNG QUá»C Cà DẤU HIá»U SẮP Äá» Vá» , NHƯNG CHƯA BIẾT KHI NÃO.
Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung là má»t bưá»c ngoặt má»i, là m bá»c lá» âgót chân A-sinâ như má» cái âhá»p Pandoraâ, vá»i những tá» huyá»t mà trưá»c Äây ngưá»i ta má»i Äá»n Äoán, nhưng nay thà nh sá»± tháºt.
Cách Äây 5 nÄm, Paul Krugman (môt chuyên gia kinh tế hà ng Äầu, ÄÆ°á»£c giải Nobel) Äã nháºn Äá»nh rằng âTrung Quá»c Äang có vấn Äá» lá»nâ (China is in big trouble) vì Mà HÃNH PHÃT TRIá»N CỦA Há» Äà Ká»CH ÄÆ¯á»NG, ÄANG ÄỤNG PHẢI BỨC TƯá»NG Lá»N. Vấn Äá» chưa biết rõ là bao giá» Trung Quá»c sẽ suy sụp. (Hitting Chinaâs Wall, Paul Krugman, NYT, July 18, 2013).
Cách Äây 3 nÄm, David Shambaugh (má»t há»c giả hà ng Äầu vá» Trung Quá»c) cÅ©ng nháºn Äá»nh tương tá»±: âTRUNG QUá»C SẮP Äá» Vá» â (crack up). Theo Shambaugh, âmà n chót cá»§a Trung Quá»c Äã Äiá»m, các biá»n pháp cứng rắn cá»§a Táºp Cáºn Bình chá» là m Trung Quá»c tiến gần hÆ¡n Äến chá» Äá» vỡ (breaking point). (The Coming Chinese Crackup, WSJ, March 6, 2015).
Gần Äây, trong má»t bà i phân tÃch má»i, Minxin Pei (má»t chuyên gia hà ng Äầu vá» Trung Quá»c) cÅ©ng nháºn Äá»nh rằng chiến tranh thương mại Mỹ-Trung Äang là m Trung Quá»c bá»c lá» các mặt yếu kém như âmá»t ngưá»i khá»ng lá» chân bằng Äất sétâ (as a giant with feet of clay). (Chinaâs Summer of Discontent, Minxin Pei, Project Syndicate, August 2, 2018).
BIẾT MÃNH BIẾT NGƯá»I
Trong binh pháp, Tôn Tá» từng rÄn âbiết mình biết ngưá»i, trÄm tráºn trÄm thắngâ. Nhưng những gì vừa diá»
n ra giữa Mỹ và Trung Quá»c Äã là m bá»c lá» má»t thá»±c tế khó phá»§ nháºn là Bắc Kinh không biết mình biết ngưá»i. Hay nói cách khác Äó là ângá» nháºn chiến lượcâ. Bắc Kinh Äã Äánh giá thấp Trump, tưá»ng ông là âtá»ng thá»ng con buônâ (dealer) nên chắc chá» dá»a già Äá» Äà m phán, chứ không dám Äánh thuế tháºt. Vì váºy, khi Trump tuyên chiến và ra Äòn quyết liá»t, Bắc Kinh Äã bá» bất ngá» (caught off guard) và Äá»i phó bá» Äá»ng và lúng túng.
Gần Äây, khi các chuyên gia cá»§a Stratfor (má»t tá» chức nghiên cứu chiến lược) Äến Trung Quá»c, há» cảm thấy có sá»± bất á»n (uncertainty). Ngưá»i Trung Quá»c không còn nhắc Äến âMade-in-China 2025â như trưá»c, như có má»t cuá»c ârút lui chiến lượcâ (tuy Äã quá muá»n). Cuá»c chiến thương mại vá»i Mỹ là m Bắc Kinh Äau Äầu, và ná» ra tranh luáºn vá» chÃnh sách (Äã bá»c lá» sai lầm), vá» vá» thế cá»§a Táºp Cáºn Bình (Äang bá» ná»i bá» chá» trÃch), vá» vai trò và tương lai cá»§a các cá» vấn chá»§ chá»t liên quan Äến Mỹ, như Vương Kỳ SÆ¡n (Wang Qishan) phó chá»§ tá»ch nưá»c, là cánh tay phải cá»§a Táºp, và Lưu Hạc (Liu He) phó thá»§ tưá»ng, phụ trách Äà m phán vá»i Mỹ. Nếu Trung Quá»c bá» thất thế và thua cuá»c thì sá»± nghiá»p chÃnh trá» cá»§a há» cÅ©ng bá» tá»n thương.
Nay Táºp Cáºn Bình nắm quyá»n lá»±c tuyá»t Äá»i, như âChá»§ tá»ch Má»i thứâ (Chairman of Everything) hay âHoà ng Äế Äá»â (Red Emperor). Xung quanh Táºp không thiếu ngưá»i tà i, NHƯNG THá» CHẾ Äá»C TÃI Và Tá» âSÃNG BÃI Cà NHÃNâ ÄANG LÃM THUI CHá»T SÃNG TẠO Và Và HIá»U HÃA TÃI NÄNG, Và VUA KHÃNG CHá»U LẮNG NGHE, HOẶC CÃC QUAN KHÃNG DÃM NÃI THẬT. Äó chÃnh là nghá»ch lý Táºp Cáºn Bình và âgót chân Asinâ cá»§a Trung Quá»c (và má»t sá» nưá»c khác). Muá»n khắc phục vấn nạn Äó, phải thay Äá»i thá» chế, vì chá» thay ngưá»i (như thay áo) sẽ không giải quyết ÄÆ°á»£c vấn Äá». Einstein Äã từng nói: âkhông thá» giải quyết ÄÆ°á»£c vấn Äá» bằng chÃnh tư duy Äã tạo ra nóâ.
Trung Quá»c Äã Äi quá xa vá»i tham vá»ng bà nh trưá»ng ra toà n cầu Äá» thách thức Mỹ. Tuy Äã quá muá»n Äá» quay lại theo lá»i rÄn cá»§a Äặng Tiá»u Bình là âdấu mình chá» thá»iâ, nhưng âmuá»n còn hÆ¡n khôngâ. Lúc nà y, dù Táºp Cáºn Bình vẫn có thá» tránh né ÄÆ°á»£c chá» trÃch trá»±c tiếp, nhưng chắc không tránh né ÄÆ°á»£c mãi. Các quyết Äá»nh cá»§a Táºp ẩn tà ng rá»§i ro, vì ngá» nháºn hoặc do âhá» quả không Äá»nh trưá»câ (unintended consequences), Äang là m suy yếu quyá»n lá»±c. Các quyết sách cá»§a Táºp vá» kinh tế, Äá»i ngoại, và quân sá»± Äang chá»u sức ép lá»n cá»§a dư luáºn trong và ngoà i nưá»c, vì những ngá» nháºn và nghá»ch lý Äang là m Trung Quá»c dá»
bá» tá»n thương.
Trong khi chÃnh quyá»n Trump Äiá»u chá»nh chiến lược Äá» ngÄn chặn Trung Quá»c trá»i dáºy thách thức Mỹ, BẮC KINH VẪN NGá» NHẬN Và COI THƯá»NG (như dưá»i thá»i Obama). Vì váºy, khi Trump chuyá»n sang tấn công, BẮC KINH Äà SA VÃO THẾ Bá» Äá»NG Và THIẾU CHUẨN Bá» Äá» Äá»I PHÃ. Trong khi Bắc Kinh Äang tái cấu trúc ná»n kinh tế (Äá» giảm núi nợ khá»ng lá») nên dá»
bá» tá»n thương như ârắn Äang lá»t xácâ, bá» máy tuyên truyá»n vẫn hùng há» thách thức Mỹ. NẾU CHIẾN TRANH THÆ¯Æ NG MẠI LEO THANG (NHƯ Dá»° BÃO), TRUNG QUá»C CHẮC CÃNG BẤT á»N Vá» KINH TẾ, Và TẬP CÃNG Bá» THÃCH THỨC NHIá»U HÆ N Vá» CHÃNH TRá». Nay dù Bắc Kinh có muá»n xuá»ng thang hay ârút lui chiến lượcâ cÅ©ng khó vì há» Äã Äi quá xa. (Xi Jinpingâs Path for China, Stratfor, August 10, 2018).
CAO BIá»N DẬY NON
Trong bá»i cảnh Lưu Hạc thất bại (6/2018) không ngÄn ÄÆ°á»£c Mỹ quyết Äá»nh Äánh thuế 34 tá»· USD, nhiá»u ngưá»i kỳ vá»ng Vương Kỳ SÆ¡n sẽ và o cuá»c như ângưá»i chữa cháy sá» má»tâ (fire fighter in chief). Tuy chưa rõ Vương Kỳ SÆ¡n thá»±c sá»± không dÃnh lÃu sâu và o quan há» vá»i Mỹ, hay ông cá» tránh xa quan há» Mỹ-Trung Äang xấu Äi, nhưng chắc Vương không tham gia và o lúc nà y vì Mỹ tiếp tục Äánh thuế cao hÆ¡n, ông sợ bá» mất mặt. Nếu Lưu Hạc Äã bá» bá»ng bá»i Äám cháy, Vương Kỳ SÆ¡n có thá» bá» bá»ng còn nặng hÆ¡n. Tuy Vương không tham gia lúc nà y là âdấu hiá»u xấu trong quan há» Mỹ-Trungâ, nhưng ông có thá» là lá bà i chiến lược Äá» dà nh (cho nưá»c cá» cuá»i). Äến nay, Bắc Kinh vẫn chưa thá»±c sá»± biết Washington muá»n gì, vì các quan chức Mỹ tham gia Äà m phán chia rẽ sâu sắc, nên không có tiếng nói chung (reneging on oneâs words). (China-US trade war: Vice-President Wang Qishan âthe firefighterâ might not be sent to front line, Shi Jiangtao, South China Morning Post, August 22, 2018).
Nhưng Vương Há» Ninh (Wang Huning) lại là câu chuyá»n khác. Ãng ÄÆ°á»£c coi là âquá»c sưâ vì phục vụ ba Äá»i Tá»ng Bà Thư, là bỠóc Äằng sau các chá»§ thuyết qua từng giai Äoạn: Giang Trach Dân vá»i thuyết âBa Äại diá»nâ, Há» Cẩm Äà o vá»i thuyết âXã há»i Khá giảâ, và Táºp Cáºn Bình vá»i thuyết âGiấc má»ng Trung Hoaâ. Tại Äại há»i 19, Vương ÄÆ°á»£c Táºp ÄÆ°a và o thưá»ng vụ Bá» ChÃnh Trá», phụ trách tuyên truyá»n (thay Lưu Vân SÆ¡n). Mô hình chuyên chế có sức sá»ng (authoritarian resilience) Äã phát huy hiá»u quả (sau Thiên An Môn). Nhưng KHI Mà HÃNH âCHUYÃN CHẾ TẬP THá»â BIẾN THÃNH âCHUYÃN CHẾ Cà NHÃNâ, KHOÃC CÃI ÃO TƯ BẢN NHà NƯá»C Vá»I âÄẶC SẮC TRUNG QUá»Câ, Nà Äà Bá»C Lá» âGÃT CHÃN ASINâ KHI Bá» MỸ TẤN CÃNG. Gần Äây, Vương không xuất hiá»n, là m dấy lên tin Äá»n là Vương Äã thất sá»§ng vì chá»§ trương tuyên truyá»n phản tác dụng.
Thá»i xưa, Tà o Tháo Äã Äá» lại má»t câu ná»i tiếng: âta thà phụ ngưá»i còn hÆ¡n Äá» ngưá»i phụ taâ. Thá»i nay, Äặng Tiá»u Bình cÅ©ng quyá»n biến không kém, khi trá» mặt thà Triá»u Tá» Dương (là Äá» tá» cá»§a mình chá»§ trương cải cách ôn hòa) và ủng há» phe cá»±c Äoan xuá»ng tay Äà n áp Äẫm máu sinh viên tại quảng trưá»ng Thiên An Môn. Tuy buá»c phải nhúng tay và o chà m Äá» giữ quyá»n lá»±c, nhưng Äặng có lý khi Äá» lại mấy lá»i rÄn ná»i tiếng: âdấu mình chá» thá»iâ, âquyết không Äi Äầuâ, âlãnh Äạo táºp thá»â và âmèo trắng mèo Äen miá»
n là bắt ÄÆ°á»£c chuá»tâ.
Nhưng Äáng tiếc là Táºp Cáºn Bình Äã là m ngược lại các lá»i rÄn cá»§a Äặng Tiá»u Bình, vì chá»§ quan tin rằng Äã Äến lúc Trung Quá»c không cần giấu mình, sẵn sà ng Äi Äầu, táºp trung quyá»n lá»±c tuyá»t Äá»i Äá» trá» thà nh Äá»c tà i và âsùng bái cá nhânâ như thá»i Mao Trạch Äông. Sau Äại há»i 19, Táºp còn thay Äá»i hiến pháp Äá» lãnh Äạo suá»t Äá»i (như má»t hoà ng Äế Trung Hoa). Äó là má»t nghá»ch lý, không chứng tá» sức mạnh mà là Äiá»m yếu như âCao Biá»n dáºy nonâ. ÄÃY Là Má»T CUá»C CÃCH MẠNG Lá»N NGƯỢC TRá» Vá» QUà KHỨ (chẳng khác gì cách mạng Há»i giáo Iran).
Cục diá»n tứ giác thương mại quá»c tế Mỹ-Trung-Nháºt-EU bắt Äầu suy sụp vá»i tiếng chuông báo Äá»ng cá»§a WTO, má» ra má»t giai Äoạn má»i cá»§a tráºt tá»± kinh tế quá»c tế, trong Äó Trung Quá»c Äang bá» các cưá»ng quá»c khác cô láºp. Lý Khắc Cưá»ng Äã Äá» nghá» hợp tác vá»i EU Äá» chá»ng lại Mỹ, nhưng Äã bá» EU từ chá»i. Trong khoảng hai tháng qua, Äá»ng tiá»n NDT Äã liên tục mất giá trong khi Äá»ng USD vẫn Äang mạnh lên. Nhưng Äiá»u là m CHO BẮC KINH LO NGẠI NHẤT Là CÃC DOANH NGHIá»P NƯá»C NGOÃI SẼ RÃT Vá»N ỠẠT RA KHá»I TRUNG QUá»C, LÃM CHO Dá»° TRá»® NGOẠI Há»I CỦA TRUNG QUá»C TIẾP TỤC GIẢM MẠNH. Trong hÆ¡n 3.000 tá»· USD dá»± trữ ngoại há»i hiá»n nay, dá»± trữ ngoại há»i khả dụng không Äến 50%, trong khi nợ nưá»c ngoà i khoảng 1.800 tá»· USD.
LỢI BẤT CẬP HẠI
Lãnh Äạo Trung Quá»c Äã chá»§ quan tưá»ng rằng há» có thá» thắng cuá»c khi Äá»i Äầu thương mại vá»i Mỹ (trade standoff). Bắc Kinh tưá»ng Washington sẽ bá» mắc kẹt trong cuá»c chiến thương mại vì chá»u sức ép cá»§a cá» tri Mỹ Äang bá» thua thiá»t do thương mại bá» Äình Äá»n. Trên thá»±c tế, Bắc Kinh dá»
bá» tá»n thương hÆ¡n, vì há» CẦN DUY TRà TÄNG TRƯá»NG KINH TẾ Äá» Cà CHÃNH DANH QUYá»N Lá»°C, Và LUÃN Bá» ÃM ẢNH Bá»I BẤT á»N Xà Há»I. Trong khi Bắc Kinh TÄNG CƯá»NG Bá»T MIá»NG NHá»®NG NGƯá»I BẤT Äá»NG CHÃNH KIẾN, thì há» cÅ©ng Bá»T LUÃN NHá»®NG âTHÃNG TIN TRÃI CHIá»Uâ (nhưng là sá»± tháºt cần biết). Viá»c Táºp nắm quyá»n lãnh Äạo Äá»c tôn Äã gây trá» ngại cho viá»c hoạch Äá»nh chÃnh sách hiá»u quả khi các quan chức không dám nói tháºt, Äùn Äẩy trách nhiá»m ra quyết sách cho lãnh Äạo, và thi hà nh má»nh lá»nh má»t cách thụ Äá»ng và máy móc (dù há» quả tá»t hay xấu).
Nếu chiến tranh thương mại tiếp tục leo thang (như dá»± báo) sẽ dẫn Äến những há» quả khôn lưá»ng. Lòng tin cá»§a dân chúng và o ná»n kinh tế sẽ bá» suy sụp, là m cho Äất nưá»c Äứng trưá»c các thách thức má»i còn nghiêm trá»ng hÆ¡n nhiá»u so vá»i xuất khẩu bá» giảm sút. Theo quy luáºt, CHIẾN TRANH THÆ¯Æ NG MẠI THƯá»NG KÃO THEO CHIẾN TRANH TIá»N Tá». Lúc Äó, không chá» Äá»ng tiá»n NDT sẽ tiếp tục phá giá, dẫn Äến suy thoái, mà dòng vá»n sẽ tháo chạy khá»i Trung Quá»c, bất chấp các biá»n pháp kiá»m soát, dẫn Äến các há» quả còn lá»n hÆ¡n cả tà i chÃnh và kinh tế.
Má»t biá»n pháp truyá»n thá»ng là bán nợ Äá» Äá»i phó vá»i Äòn trừng phạt thuế quan trong Äá»i Äầu thương mại. Tháng 4/2018, Nga Äã quyết Äá»nh bán 84% sá» công trái chÃnh phá»§ Mỹ (US Treasury bonds) mà Nga Äang nắm (trá» giá 81 tá»· USD), Äá» trả ÄÅ©a và Äá»i phó vá»i Mỹ Äánh thuế các hà ng hóa cá»§a Nga (như thép). Quyết Äá»nh nà y tưá»ng sẽ tác Äá»ng Äến thá» trưá»ng và kinh tế Mỹ, nhưng lãi suất công trái 10 nÄm cá»§a Mỹ vẫn giữ á» mức 3%. Sá» công trái trá» giá 81 tá»· USD mà Nga bán ra chá» như muá»i bá» biá»n, so vá»i tá»ng sá» công trái Mỹ trá» giá 21.000 tá»· USD.
Trung Quá»c là nưá»c chá»§ nợ lá»n nhất cá»§a Mỹ, trong Äó có 1.200 tá»· USD công trái (Treasury bonds), bằng 6% tá»ng sá» nợ (gấp 10 lần Nga). Nếu Bắc Kinh bán sá» công trái chÃnh phá»§ Mỹ (như Nga) sẽ là má»t quả bom kÃch hoạt cuá»c chiến tiá»n tá», tác Äá»ng Äến thá» trưá»ng tà i chÃnh Mỹ và toà n cầu. Äó sẽ là má»t cuá»c chiến há»§y diá»t lẫn nhau (mutually assured destruction), nên Ãt có khả nÄng Táºp Cáºn Bình sẽ trả ÄÅ©a bằng âquả bom công trái Mỹâ (như dá»± Äoán). Theo má»t tà i liá»u nghiên cứu cá»§a bá» Quá»c phòng Mỹ (nÄm 2012), vá» má»i Äe dá»a Äá»i vá»i an ninh quá»c gia cá»§a Mỹ vì Trung Quá»c mua quá nhiá»u công trái, Äã kết luáºn rằng Trung Quá»c không thá» Äem công trái Mỹ ra bán hà ng loạt, vì Trung Quá»c sẽ là bên thiá»t hại nhiá»u hÆ¡n.
Song song vá»i chiến tranh thương mại (Äang leo thang), ngà y 13/8/2018, Tá»ng thá»ng Trump Äã ký âLuáºt Chuẩn chi Quá»c phòng cho nÄm tà i chÃnh 2019â (NDAA) ÄÆ°á»£c Quá»c há»i thông qua (1/8/2018) phê chuẩn ngân sách quá»c phòng 716,3 tá»· USD (tÄng 16 tá»· USD so vá»i nÄm trưá»c). NDAA NHẰM NGÄN CHẶN:
(1) các hoạt Äá»ng xâm chiếm lãnh thá» biá»n Äảo cá»§a Trung Quá»c trong vùng biá»n Äông Nam Ã;
(2) các hoạt Äá»ng gián Äiá»p cá»§a Trung Quá»c chá»ng lại Mỹ và quá»c tế;
(3) các kế hoạch cá»§a Trung Quá»c nhằm là m suy yếu Mỹ.
Quá»c há»i nhấn mạnh âCẠNH TRANH CHIẾN LƯỢC LÃU DÃI Vá»I TRUNG QUá»C Là ƯU TIÃN CHÃNH CỦA MỸâ. NDAA cÅ©ng kêu gá»i âxác Äá»nh lại, má» rá»ng và kéo dà iâ (redesignation, expansion, and extension) Sáng kiến Hà ng hải Äông Nam Ã. (With a wary eye on Chinaâs maritime expansion the US is switching up gear in the Indo Pacific, Emanuele Scimia, South China Morning Post, August 23, 2018).
TRà THỨC TRá»I DẬY
Theo các nguá»n tin từ Trung Quá»c, gần Äây có má»t sá» sá»± kiá»n Äáng chú ý: Giáo sư Há» An Cương (Äại há»c Thanh Hoa) bá» phê phán ká»ch liá»t là tác giả thuyết âTrung Quá»c Äã vượt Mỹâ; Bá» phim âAmazing Chinaâ bá» ngừng phát hà nh, sau mấy tháng gây sá»t dư luáºn; Báo chà Trung Quá»c ÄÆ°á»£c chá» Äạo không còn nhắc Äến kế hoạch âMade in China 2025â.
Ãng Há» An Cương Äang bá» dư luáºn Trung quá»c phê phán, coi lý thuyết cá»§a ông là thá»§ phạm và nguyên nhân trá»±c tiếp là m Trump ná»i giáºn, gây ra cuá»c Chiến tranh thương mại vá»i Trung Quá»c. Trong má»t báo cáo (nÄm 2016) Há» An Cương khẳng Äá»nh Trung Quá»c Äã trá» thà nh nưá»c chế tạo lá»n nhất thế giá»i, nưá»c xuất nháºp khẩu nhiá»u nhất và thá»±c thá» kinh tế lá»n nhất thế giá»i. Trong má»t báo cáo khác (tháng 4/2017) ông kết luáºn: âTrung Quá»c Äã bưá»c và o thá»i kỳ Äuá»i ká»p và vượt qua toà n diá»n nưá»c Mỹ, trong Äó thá»±c lá»±c kinh tế Äã vượt Mỹ nÄm 2013, khoa há»c kỹ thuáºt Äã vượt Mỹ nÄm 2015, sức mạnh quá»c gia tá»ng hợp Äã vượt Mỹ nÄm 2012. Äến nÄm 2016, ba thá»±c lá»±c trên so vá»i Mỹ Äã lá»n gấp 1,15 lần vá» kinh tế, gấp 1,31 lần vá» khoa há»c kỹ thuáºt và 1,36 lần vá» sức mạnh quá»c gia tá»ng hợp, nên Trung Quá»c Äứng Äầu thế giá»i!â.
Gần Äây, 27 há»c giả, nhà nghiên cứu, và cá»±u sinh viên Äại há»c Thanh Hoa Äã ký tên và o má»t lá ÄÆ¡n yêu cầu Äại há»c Thanh Hoa cách chức Viá»n trưá»ng và tưá»c bá» há»c hà m giáo sư cá»§a Há» An Cương. Sau Äó, lá ÄÆ¡n nà y Äã ÄÆ°á»£c 1.000 cá»±u sinh viên cá»§a trưá»ng Äại há»c danh tiếng nà y hưá»ng ứng ký tên. Ná»i dung lá ÄÆ¡n tá» cáo các nghiên cứu cá»§a Há» An Cương Äi ngược lại những kiến thức thông thưá»ng, Äẻ ra cái gá»i là âbáo cáo há»c thuáºt vá» sức mạnh quá»c gia tá»ng hợp cá»§a Trung Quá»c Äã vượt Mỹâ. Há» cho rằng Há» An Cương không chá» là m ô danh trưá»ng Äại há»c Thanh Hoa mà vá» lâu dà i còn là m hại Äất nưá»c và nhân dân Trung Quá»c.
Má»t sá»± kiá»n khác Äáng chú ý là Giáo sư Tôn Láºp Bình (Äại há»c Thanh Hoa) Äã viết bà i trên mạng Weibo (ÄÆ°á»£c lan truyá»n khắp cả nưá»c), chá» trÃch các hoạt Äá»ng tuyên truyá»n nói trên là âvừa gây tai há»a cho quá»c gia, vừa mang tai ương cho nhân dânâ. Theo ông, các trưá»ng Äại há»c danh tiếng (Ivy League) và các cÆ¡ quan nghiên cứu hà ng Äầu cá»§a Mỹ Äã há»i tụ ÄÆ°á»£c các nhân tà i giá»i nhất toà n cầu, kiên trì nghiên cứu cÆ¡ bản suá»t mấy chục nÄm nay, trong khi Trung Quá»c chá» má»i trá»i dáºy trong má»t thá»i gian ngắn, nên Äừng mong Äuá»i ká»p Mỹ. Ãng cảnh báo nếu ngưá»i Trung quá»c suá»t ngà y tung hô kế hoạch âMade in China 2025â, và bá» phim âAmazing Chinaâ, là âÄại quá»c Trá»ng khÃâ (váºt quý, quan trá»ng cá»§a nưá»c lá»n) thì chẳng khác gì âgõ thanh la và Äánh trá»ng lôi ngưá»i khác tá»nh dáºy, Äá» tìm cách kiá»m chế chúng taâ.
Ãng Long VÄ©nh Äá» (cá»±u Bá» trưá»ng Bá» Ngoại thương Trung Quá»c) cÅ©ng phê phán quan Äiá»m cá»§a ông Há» An Cương vá» âTrung Quá»c Äã vượt Mỹ vá» ba thá»±c lá»±câ. Ãng Long viết: âMá»i Äây, má»t báo cáo kết quả nghiên cứu cá»§a Viá»n trưá»ng Há» An Cương á» Äại há»c Thanh Hoa cho rằng 6 thá»±c lá»±c phát triá»n cá»§a Trung Quá»c (kinh tế, khoa há»c kỹ thuáºt, sức mạnh tá»ng hợp, quá»c phòng, ảnh hưá»ng quá»c tế và vÄn hóa má»m) Äá»u Äã bưá»c và o thá»i kỳ Äuá»i ká»p và vượt Mỹ toà n diá»n, trong Äó 3 thá»±c lá»±c Äầu Äã vượt Mỹâ. Theo ông, từ trưá»c Äến nay, Trung Quá»c chưa bao giá» coi thá»±c lá»±c kinh tế vượt Mỹ là tiá»n Äá» Äá» xá» lý quan há» vá»i Mỹ. Vá» thá»±c lá»±c phát triá»n, tá» chất con ngưá»i, hay sức mạnh tá»ng hợp quá»c gia Äá»u còn khoảng cách rất xa so vá»i ngưá»i Mỹ. Nhưng ông Há» An Cương Äã là m lãnh Äạo và xã há»i Trung Quá»c lầm lẫn.
TUYÃN TRUYá»N RA SAO
Trên Nhân dân Nháºt báo (2/7/2018) có bà i âBà n vá» trà o lưu thá»i phá»ng tá»± Äạiâ, cÅ©ng chá» trÃch âcách nói 3 thá»±c lá»±c cá»§a Trung Quá»c Äã Äuá»i ká»p và vượt Mỹâ. Bà i báo phê phán má»t sá» bà i viết tung hô âTrung Quá»c Äã dẫn Äầu thế giá»i vá» má»t sá» lÄ©nh vá»±c, ai cÅ©ng khâm phụcâ, và âTrung Quá»c hiá»n là ná»n kinh tế sá» 1 thế giá»iâ, hoặc âMỹ Äã sợ chúng ta, Nháºt cÅ©ng sợ, và châu Ãu há»i háºnâ. Những bà i báo Äó Äã kÃch Äá»ng tinh thần dân tá»c cá»±c Äoan, là m nhiá»u ngưá»i tá»± cao tá»± Äại, xã há»i sa Äà và o thông tin sai lạc, vô tình cá» súy cho tư tưá»ng dân túy.
Sau khi ná» ra chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, âSá»± kiá»n ZTEâ bá» Mỹ trừng phạt vì lấy cắp công nghá» Mỹ, trá» thà nh má»t liá»u thuá»c tá»nh ngá»§, là m ngưá»i Trung Quá»c giáºt mình. Nhiá»u chuyên gia Trung Quá»c lên tiếng cảnh báo cái gá»i là âthà nh tá»±u trong lÄ©nh vá»±c công nghá» caoâ cá»§a Trung Quá»c không Äúng như tuyên truyá»n. Trong khi Bá» Thương mại Mỹ tuyên bá» cấm các công ty Mỹ trong vòng 7 nÄm không ÄÆ°á»£c bán linh kiá»n/cấu kiá»n cho công ty ZTE Äá» phát triá»n công nghá» 5G cho Äiá»n thoại thông minh, là m ZTE Äá»i mặt nguy cÆ¡ phá sản, bá» phim âAmazing Chinaâ lại tung hô công nghá» cao Trung Quá»c, vá»i nhiá»u tình tiết có thá» là m bằng chứng Trung Quá»c Äã lấy cắp, dùng trá»m và cưỡng bức chuyá»n giao công nghá», là m các công ty công nghá» khác (như Huawei và Alibaba) lo ngại sẽ là nạn nhân tiếp theo (như ZTE).
Bá» phim âAmazing Chinaâ trà n ngáºp những hình ảnh vá» các âkỳ tÃch vượt báºc, gây nức lòng ngưá»iâ trong lÄ©nh vá»±c khoa há»c công nghá» (như máy bay tà ng hình J-20, tà u sân bay Liêu Ninh, cầu lá»n vượt biá»n ná»i Hongkong vá»i Ma Cao). Xuyên suá»t bá» phim là những lá»i ca ngợi sức mạnh Trung Quá»c, bừng bừng khà thế yêu nưá»c và lòng tá»± hà o dân tá»c. Phim ÄÆ°á»£c mô tả là âtác phẩm truyá»n Äi sức mạnh Trung Quá»câ gây cÆ¡n sá»t cả trong nưá»c và ngoà i nưá»c. Nhưng Äến ngà y 19/4/2018, bá» phim Äó Äá»t nhiên ÄÆ°á»£c thông báo rút khá»i há» thá»ng các rạp, và gỡ khá»i các trang phim trá»±c tuyến, theo chá» thá» cá»§a Ban Tuyên truyá»n Trung ương.
Theo Tân Hoa Xã, ngà y 25/7/2018, Tưá»ng Kiến Quá»c (Phó ban Tuyên truyá»n TW) Äã Äá»t ngá»t bá» cách chức, và ngà y 30/7/2018, Lá» Vỹ (Phó Ban Tuyên truyá»n TW), Äã bá» Tòa án ÄÆ°a ra xét xá». Ủy ban Kiá»m tra ká»· luáºt TW Äã buá»c tá»i ông vá»i những lá»i lẽ nặng ná», như là ngưá»i khá»i xưá»ng trà o lưu sùng bái cá nhân và lừa dá»i lãnh Äạo. Nhiá»u ngưá»i cho rằng viá»c chá»nh lý công tác tuyên truyá»n phản ánh tình trạng Trung Quá»c bá» Äòn Äau trong Chiến tranh thương mại. Sai lầm vá» tuyên truyá»n dưá»ng như Äã là m cho lãnh Äạo bá» bất ngá» (caught off guard), nay há» nháºn ra thì Äã quá muá»n. Công tác tuyên truyá»n gắn vá»i Táºp Cáºn Bình, tuy vá» thế chưa bi suy yếu, nhưng khả nÄng kiá»m soát quyá»n lá»±c chắc bá» giảm sút. (Trumps trade war is rattling Chinaâs leaders, Keith Bradsher & Steven Lee Myers, NYT, August 14, 2018).
Trong nghiên cứu ngưá»i ta phải dá»±a trên sá»± tháºt, nhưng trong tuyên truyá»n ngưá»i ta có thá» dá»±a và o âmá»t ná»a sá»± tháºtâ (half truth) hay âsá»± tháºt khácâ (alternative facts), tháºm chà âtin vá»tâ (fake news) Äá» Äạt mục ÄÃch. Nghiên cứu và tuyên truyá»n tá»n tại song song nên dá»
là m ngưá»i ta ngá» nháºn và nhầm lẫn. Joseph Goebbels (bá» trưá»ng tuyên truyá»n Äức) từng nói: âNói dá»i má»t lần chá» là nói dá»i, nhưng nói dá»i má»t ngà n lần sẽ thà nh sá»± tháºtâ (a lie told once remains a lie, but a lie told a thousand times becomes the truth). Sá» gia Yuval Harari gá»i xã há»i loà i ngưá»i là âháºu sá»± tháºtâ (post-truth) và cho rằng fake news Äã tá»n tại từ lâu trưá»c Facebook. (Humans are a post-truth species, Yuval Noah Harari, the Guardian, August 5, 2018).
Ngá» nháºn và nhầm lẫn giữa nghiên cứu và tuyên truyá»n có thá» gây tai há»a. Äiá»u Äó thưá»ng xảy ra dưá»i chế Äá» chuyên chế khi vua không chá»u lắng nghe sá»± tháºt và các quan không dám nói ra sá»± tháºt (vì sợ trái ý vua). Nó không chá» xảy ra trong lá»ch sá», mà Äang xảy ra tại Bắc Kinh (và má»t sá» nÆ¡i khác). Nhiá»u ngưá»i Äã nháºn ra lãnh Äạo Trung Quá»c vừa qua bá» bất ngá» và bá» Äá»ng Äá»i phó vá»i Mỹ trong cuá»c chiến thương mại, vì há» Äã ngá» nháºn và nhầm lẫn lá»n (hay còn gá»i là ângá» nháºn chiến lượcâ). Không phải vì Trung Quá»c thiếu ngưá»i tà i Äá» Äá»i phó vá»i Mỹ, mà há» Äã bá» thá» chế là m cho thui chá»t hoÄc vô hiá»u hóa. Muá»n khắc phục vấn nạn nà y phải thay Äá»i thá» chế, vì chá» thay ngưá»i (như thay áo) không thá» giải quyết ÄÆ°á»£c vấn Äá».
THOÃT TRUNG THẾ NÃO
Trong khu vá»±c, xu hưá»ng âthoát Trungâ và âtheo Trungâ xảy ra Äá»ng thá»i, phản ánh sá»± phân hóa cá»§a các nưá»c (như ASEAN) dưá»i tác Äá»ng cá»§a Trung Quá»c Äang trá»i dáºy, muá»n thao túng khu vá»±c nà y và Biá»n Äông (như cái ao riêng cá»§a há»). Miến Äiá»n là má»t trưá»ng hợp Äiá»n hình Äã dám âtái cân bằngâ (rebalance) quan há» vá»i Trung Quá»c. Nói cách khác, Äó là quá trình âthoát Trungâ, Äá» tránh bá» âHán hóaâ (sinicization) vá» kinh tế và chÃnh trá» thông qua âbẫy nợâ (debt trap). âTái cân bằngâ hay âthoát Trungâ không có nghÄ©a là bà i Trung hay chá»ng Trung Quá»c, vì Äó là má»t cưá»ng quá»c (láng giá»ng), có má»t ná»n vÄn hóa vÄ© Äại.
Quá trình âtái cân bằngâ tại Miến Äiá»n không phải ngẫu nhiên, mà do mấy tháºp ká»· kinh nghiá»m quan há» Miến-Trung là m ngưá»i Miến tá»nh ngá», buá»c phải Äảo ngược (push back), tuy há» vẫn phải giữ quạn há» tá»t vá»i Trung Quá»c. Nay quá trình Äó Äang lặp lại tại Triá»u Tiên sau cấp cao Liên Triá»u và Mỹ-Triá»u, tại Malaysia sau khi Mahathir Mohamad thắng Najib Razak và lên là m thá»§ tưá»ng, và sẽ diá»
n ra tại các nưá»c khác như má»t xu hưá»ng má»i. Trong khi quá trình âtheo Trungâ (như Cambodia, Là o, Thailand, Philippines) là do hoà n cảnh, và có thá» Äảo ngược, thì quá trình âthoát Trungâ hầu như không thá» Äảo ngược (irreversible).
Má»t sá» há»c giả và nhà báo thiếu phê phán (uncritically) thưá»ng có quan Äiá»m thân Trung Quá»c, do thấy Äầu tư và ảnh hưá»ng cá»§a Bắc Kinh ngà y cà ng tÄng trong khu vá»±c. Nhưng Äầu tư cá»§a Trung Quá»c trong mấy nÄm qua Äã dẫn Äến phản ứng cá»§a dân chúng (public backlash) là m quan há» song phương dá»
Äá» vỡ (fragile). Tại Malaysia, thá»§ tưá»ng má»i Mahathir Mohamad (93 tuá»i) Äang tái cân bằng (rebalance) quan há» vá»i Trung Quá»c như má»t ưu tiên hà ng Äầu. Ãng Äã quyết há»§y hai dá»± án lá»n là tuyến ÄÆ°á»ng sắt East Coast Rail Link (trá» giá 20 tá»· USD) vÃ ÄÆ°á»ng á»ng dẫn khà Sabah Gas Pipeline (trá» giá hÆ¡n 2 tá»· USD). Äây là má»t phép thá» (litmus test) Äá» xem Trung Quá»c có má»m dẻo Äá» tái cấu trúc quan há» trong tương lai hay không.
Tuy Thá»§ tưá»ng Mahathir công khai chá» trÃch quan há» Trung-Mã dưá»i thá»i Razak, nhưng trong chuyến thÄm Trung Quá»c (18-22/8/2018), ông Äã khéo léo tránh Äá» lá»i cho Trung Quá»c, mà Äá» trách nhiá»m cho ngưá»i tiá»n nhiá»m là Rajib Razak. Trong cuá»c há»p báo tại Bắc Kinh, Mahathir nói rõ: âChúng tôi luôn ghi nhá» trình Äá» phát triá»n cá»§a các nưá»c không giá»ng nhauâ¦Chúng tôi không muá»n có tình trạng chá»§ nghÄ©a thá»±c dân kiá»u má»i vì các nưá»c nghèo không thá» cạnh tranh vá»i các nưá»c già u. Vì váºy chúng tôi cần thương mại công bằngâ.
Tuy quyết Äá»nh cá»§a ông Mahathir là má»t thất bại lá»n (big blow) cho kế hoạch âVà nh Äai & Con ÄÆ°á»ngâ cá»§a Trung Quá»c tại khu vá»±c, nhưng Táºp Cáºn Bình vẫn phải vui vẻ chấp nháºn và tuyên bá» âhà i lòng sâu sắcâ (deeply satisfied) vá»i chuyến thÄm cá»§a thá»§ tưá»ng Mahathir. Sau khi lên cầm quyá»n, ông Mahathir Äã quyết Äảo ngược các chÃnh sách cá»§a Rajib Razak Äã là m Malaysia nợ gần 250 tá»· USD do ký nhiá»u dá»± án bất lợi và vay Bắc Kinh hà ng tá»· USD Äá» cứu quỹ Äầu tư nhà nưá»c khá»i phá sản. (Malaysia cancels two big Chinese projects, fearing they will bankrupt the country, Amada Erickson, Washington Post, August 21, 2018).
Tại Philippines, phản ứng trái chiá»u cá»§a dân chúng sẽ xảy ra khi là n gió chÃnh trá» Äá»i chiá»u, hoặc khi sức khá»e cá»§a tá»ng thá»ng có vấn Äá». Duterte có lần thú nháºn ông là âtá»ng thá»ng vá»t quèâ (lame duck president) và âsẵn sà ng từ chứcâ nếu quân Äá»i và cảnh sát tìm ÄÆ°á»£c ngưá»i thay thế. Là o và Campuchia cÅ©ng không phải ngoại lá». Là o Äang sa và o âbẫy nợâ cá»§a Trung Quá»c, vá»i dá»± án ÄÆ°á»ng sắt cao tá»c (trá» giá 6 tá»· USD). Tại Campuchia, ngà y cà ng nhiá»u ngưá»i bất bình vì Hun Sen cho Trung Quá»c thuê cảng Sihanoukville and Koh Kong 99 nÄm, và má»t diá»n tÃch chiếm 20% bá» biá»n nưá»c nà y. Tuy Hunsen Äà n áp Äảng Äá»i láºp và công khai thân Trung quá»c, nhưng con trai Hun Sen lại há»c West Point (chứ không phải Thanh Hoa).
ÄA DẠNG HÃA QUAN Há»
Theo New York Times, các nưá»c châu à buôn bán vá»i Trung Quôc nhiá»u hÆ¡n vá»i Mỹ (thưá»ng vá»i tá»· lá» âhai trên má»tâ). IMF dá»± báo Trung Quá»c có thá» trá» thà nh cưá»ng quá»c kinh tế sá» má»t thế giá»i và o nÄm 2030. Theo NDS, âTrung Quá»c muá»n gạt Mỹ khá»i khu vá»±c Indo-Pacific, má» rá»ng phạm vi mô hình kinh tế nhà nưá»c, và láºp lại tráºt tá»± khu vá»±c có lợi cho há»... Cạnh tranh kiá»u chiến tranh lạnh thưá»ng không thấy sá»± chênh lá»ch (imbalance) vá» vùng ảnh hưá»ng cá»§a Mỹ và Trung Quá»c tại khu vá»±c. Äây là há» quả do Mỹ Äã lỡ bưá»c (missteps) và do chÃnh sách tùy tiá»n (ad hoc) dá»±a trên quan há» song phương cá»§a Trump tại Äông Nam Ã. (Does China really dominate Southeast Asia?, David Hunt, Asia Times, August 23, 2018).
Theo CNBC (23/8/2018), cuá»c chiến thương mại Mỹ-Trung Äang leo thang tiếp tục âÄn miếng trả miếngâ, Äánh thuế 25% sá» hà ng hóa cá»§a nhau trá» giá 16 tá»· USD, ÄÆ°a tá»ng sá» lên 50 tá»· USD (giai Äoạn má»t, từ 6/7/2018), bất chấp Äà m phán Äang diá»
n ra (á» cấp thứ trưá»ng). Nếu Äà m phán lần trưá»c (6/2018) á» cấp bá» trưá»ng (vá»i phó thá»§ tưá»ng Lưu Hạc) Äã thất bại, Äà m phán lần nà y cà ng khó thà nh công. Trump nói ông âkhông hy vá»ng nhiá»u và o Äà m phánâ. Có nhiá»u khả nÄng Mỹ sẽ tiếp tục Äánh thuế trá» giá 200 tá»· USD (giai Äoạn hai, từ 9/2018).
Nếu Trung Quá»c vẫn không chá»u thay Äá»i, Trump dá»a sẽ Äánh thuế trá» giá hÆ¡n 500 tá»· USD (giai Äoạn ba) trên toà n bá» hà ng Trung Quá»c nháºp và o Mỹ nÄm 2017. Theo Wilbur Ross (bá» trưá»ng thương mại Mỹ): âHá» sẽ không chá»u thua má»t cách dá»
dà ng. DÄ© nhiên há» sẽ trả ÄÅ©a Äôi chút, nhưng cuá»i cùng, chúng ta có nhiá»u Äạn hÆ¡n há». Há» biết Äiá»u Äó. Ná»n kinh tế cá»§a chúng ta mạnh hÆ¡n nhiá»u so vá»i Trung Quá»c, há» cÅ©ng biết Äiá»u Äóâ. (CNBC, 23/8/2018).
Theo má»t báo cáo cá»§a Há»i Äá»ng Quan há» Äá»i ngoại (Council on Foreign Relations), tuy Mỹ vẫn là Äá»ng minh chÃnh vá» an ninh cá»§a các nưá»c khu vá»±c, nhưng cuá»c chiến tranh thương mại Mỹ-Trung Äang gia tÄng, cà ng thúc Äẩy các nưá»c Äông Nam à Äa dạng hóa quan há» Äá»i tác chiến lược vượt ra khá»i quỹ Äạo vá»i Bắc Kinh hay Washington. Tại Malaysia, sau khi lên cầm quyá»n, Mahathir quyết Äá»nh Äi thÄm Tokyo (chứ không phải Bắc Kinh hay Washington), trong chuyến thÄm nưá»c ngoà i Äầu tiên cá»§a mình. Mahathir có thá» quay lại chÃnh sách âHưá»ng Äôngâ (Look East), vì ông tin rằng Nháºt Bản có vai trò quan trá»ng hÆ¡n tại khu vá»±c nà y. Äó là quan Äiá»m ÄÆ°á»£c nhiá»u nưá»c khác trong khu vá»±c nà y chia sẻ (trong Äó có Viá»t Nam).
Quá trình Hán hóa là chiến lược cá»§a Trung Quá»c bà nh trưá»ng ảnh hưá»ng ra toà n cầu, nhằm cạnh tranh vá»i Mỹ sau khi trá»i dáºy thà nh cưá»ng quá»c kinh tế thứ hai thế giá»i, thông qua cho vay, Äầu tư, xây dá»±ng hạ tầng (theo sáng kiến âVà nh Äai & Con ÄÆ°á»ngâ) và dùng ảnh hưá»ng vÄn hóa tư tưá»ng (như Viá»n Khá»ng Tá» và âCharm Offensiveâ). Äó là má»t loại chá»§ nghÄ©a thá»±c dân má»i (neo-colonization) dùng âbẫy nợâ thay ângoại giao pháo hạmâ, thưá»ng dá»
thà nh công tại các nưá»c có thá» chế tương Äá»ng (như Äá»c tà i, tham nhÅ©ng), nhưng vá» lâu dà i sẽ phản tác dụng khi chá»§ nghÄ©a dân tá»c và xu hưá»ng dân chá»§ hóa tại các nưá»c Äó trá»i dáºy Äá» âthoát Trungâ, chá»ng lại sá»± nô dá»ch kinh tế và vÄn hóa (economic and cultural coercion).
Tham vá»ng Hán hóa nhằm nô dá»ch vá» kinh tế và vÄn hóa có thá» thà nh công tại má»t sá» nưá»c, nhưng thá»±c tế chứng tá» Äó là má»t con dao hai lưỡi, có thá» trá» thà nh âgót chân Asinâ cá»§a Trung Quá»c trong quan há» quá»c tế, khi Mỹ triá»n khai chiến tranh thương mại và chiến lược quá»c phòng (NDS) nhằm ngÄn chặn Trung Quá»c. Xu hưá»ng dân chá»§ hóa và âthoát Trungâ theo chá»§ nghÄ©a dân tá»c tại khu vá»±c sẽ là m Trung Quá»c bá» cô láºp. Những gì Äang diá»
n ra sẽ là m ngưá»i Trung Quá»c giáºt mình tá»nh ngá» vì há» Äã ângá» nháºn chiến lượcâ. Äó là má»t bà i há»c lá»n không chá» cho ngưá»i Trung Quá»c, mà còn cho các quá»c gia khác chưa tá»nh ngá».
Lá»I CUá»I
Gần Äây, Patrick Cronin (senior advisor, Center for New American Security) Äã ÄÆ°a ra má»t khái niá»m má»i Äá» chá» hà nh Äá»ng cá»§a Trung Quá»c tại Biá»n Äông là âinsurgencyâ (bạo Äá»ng). Theo Cronin, luáºt pháp quá»c tế trên biá»n có Äứng vững ÄÆ°á»£c hay không còn phụ thuá»c và o lòng tin cá»§a ngưá»i dân ÄÆ°á»£c tá»± do Äi lại như thế nà o và tá»i Äâu mà ngưá»i ta muá»n trong phạm vi quyá»n hạn cá»§a há» theo luáºt quá»c tế. Mỹ phải tư duy và hà nh Äá»ng như âcounterinsurgentâ (chá»ng bạo Äá»ng) trên Biá»n Äông, Äá» phát huy ảnh hưá»ng cá»§a mình trưá»c Trung Quá»c là âinsurgentâ (kẻ gây bạo Äá»ng) Äá» bảo vá» sá»± có mặt thưá»ng xuyên và liên tục cá»§a tà u bè dân sá»± tại khu vá»±c nà y. (China is waging a Maritime insurgency in the South China Sea. Itâs time for the United States to counter it, Patrick Cronin, National Interest, August 6, 2018).
Theo Cronin, Viá»t Nam là má»t Äá»ng minh chá»§ chá»t (key ally) cá»§a Mỹ tại khu vá»±c, trong khi Mỹ á»§ng há» chá»§ quyá»n các nưá»c tại Biá»n Äông, cung cấp nhiá»u vÅ© khÃ, và coi viá»c ngÄn chặn Trung Quá»c là mục tiêu chÃnh. Gần Äây, các quan chức cấp cao Mỹ Äến thÄm Viá»t Nam ngà y cà ng nhiá»u, như ngoại trưá»ng Mike Pompeo (cÅ©ng như Rex Tillerson), bá» trưá»ng quá»c phòng Jim Mattis, và Tá»ng thá»ng Trump (11/2017). Viá»t Nam vẫn thân thiá»n vá»i Mỹ và láºp trưá»ng nà y chắc không thay Äá»i⦠Äáng chú ý là gần Äây Äã ná» ra nhiá»u cuá»c biá»u tình tại Viá»t Nam Äá» phản Äá»i luáºt Äặc khu kinh tế, Äá»nh cho nưá»c ngoà i thuê Äất 99 nÄm.
Tuy Quá»c Há»i Viá»t Nam Äã thông qua Luáºt An ninh Mạng (12/6/2018), nhưng lại hoãn thông qua Luáºt ba Äặc khu (Ãt nhất là Äến hết nÄm). Diá»
n biến nà y có thá» liên quan Äến những gì Äang diá»
n ra tại Bắc Kinh cÅ©ng như trong quan há» Mỹ-Trung, như má»t âhá» quả không Äá»nh trưá»câ (unintended consequence). Chắc phải có má»i liên quan chặt chẽ giữa mục tiêu chiến tranh thương mại Mỹ-Trung và mục tiêu chiến lược má»i cá»§a Mỹ (NDS). Nếu Trung quá»c giáºt mình vì bá»c lá» âgót chân Asinâ, liá»u Viá»t Nam có giáºt mình tá»nh ngá» hay không?
NGUYá»N QUANG DY (25/8/2018)
[ Ãng Nguyá»
n Quang Dy Äã từng há»c táºp và nghiên cứu tại Äại há»c Quá»c gia Ãc (ANU, 1976-1979), Äại há»c Harvard (Nieman Fellow, 1992-1993), công tác tại Bá» Ngoại giao (1971-2005). Ãng là chuyên gia vá» nghiên cứu quá»c tế, truyá»n thông báo chÃ, và Äà o tạo; Äã là m cá» vấn cấp cao cho má»t sá» tá» chức/chương trình Äà o tạo; hiá»n nay là nhà báo tá»± do và nghiên cứu/tư vấn Äá»c láºp]
.........................
Nguá»n bà i ÄÄng: http://www.viet-studies.net/kiâ¦/NQuangDy_AsinTrungQuoc.htmlâ¦
-----------------
THAM KHẢO
1. Hitting Chinaâs Wall, Paul Krugman, New York Times, July 18, 2013
2. The Coming Chinese Crackup, Wall Street Journal, March 6, 2015
3. Chinaâs Summer of Discontent, Minxin Pei, Project Syndicate, August 2, 2018
4. Humans are a post-truth species, Yuval Noah Harari, the Guardian, August 5, 2018
5. China is waging a Maritime insurgency in the South China Sea. Itâs time for the United States to counter it, Patrick Cronin, National Interest, August 6, 2018
6. Xi Jinpingâs Path for China, Stratfor, August 10, 2018
7. Trumps trade war is rattling Chinaâs leaders, Keith Bradsher & Steven Lee Myers, New York Times, August 14, 2018
8. Malaysia cancels two big Chinese projects, fearing they will bankrupt the country, Amada Erickson, Washington Post, August 21, 2018
9. China-US trade war: Vice-President Wang Qishan âthe firefighterâ might not be sent to front line, Shi Jiangtao, South China Morning Post, August 22, 2018
10. Does China really dominate Southeast Asia? David Hunt, Asia Times, August 23, 2018
11. With a wary eye on Chinaâs maritime expansion, the US is switching up gear in the Indo- Pacific, Emanuele Scimia, South China Morning Post, August 23, 2018
.............
("gót chân A-sin" - Hình minh há»a)'](https://scontent.fdad2-1.fna.fbcdn.net/v/t1.0-9/s851x315/47577797_1090705861090375_485883757501349888_n.jpg?_nc_cat=110&_nc_oc=AWNsC-MrWmTCo_3tPXZgC7PeMcW3jG5r7PriwoT7UNAqf14JIaq0L1wtPHnQtg&_nc_ht=scontent.fdad2-1.fna&oh=17fb8329c5cadb9f0dad224c2868e2ab&oe=5CAC6984)