507. Phê phán, đả kích và những câu chuyện có thật

LTS: LB đã thay tiêu đề ‘Dễ hiểu và cái vĩ đại nằm trong cái tầm thường’ bằng tiêu đề mới ở trên. Lưu ý rằng đây là bài viết để tâm sự với các blogger thân quen, nên người viết chỉ viết dưới dạng tự sự, và vì thế, nó sẽ rất là bình thường. Và bài viết đang được chỉnh sửa. Vậy nghen các bạn.

Đâu rồi mùa đông, bóng tím mờ

Chiều trời nắng bỏ, gió bơ vơ

Mây đau u ám, mù trước cổng

Nước buồn róc rách, cá im mơ

(NGLB)

Bài viết này gồm có:

1. Một số bài viết thú vị

2. Thông điệp của Thủ tướng

3. Phê phán và đả kích

4. Những câu chuyện có thật

5. Cái vĩ đại nằm trong cái tầm thường

 1. Một số bài viết thú vị

Thời gian gần đây, trên mạng/báo có một số bài viết khá thú vị, như: 'Chim thiên đường' (truyện ngắn, Văn Vương), 'Về thôi vạt nắng' (truyện ngắn, Võ Đan Thùy/Có Khi Nào), ‘Quỹ đất, Quỷ đất và bảy phát súng colt của Đặng Ngọc Viết’ (Hạ Đình Nguyên), ‘Thông điệp Thủ tướng’ (Phạm Toàn)..., hay một số entry của các bạn ‘Có Khi Nào’, Trần Minh Châu, Giáo làng, Lộc Vừng, Châu Thanh Thủy, OM, Bình Địa Mộc (trong blogspot)… Tất nhiên là có nhiều, nhiều lắm, nhưng LB không phải là nhà liệt kê các bài viết thú vị, hihi... LB sẽ không đánh giá về chính kiến/thái độ chính trị của người viết, mà LB thích cách viết của họ: thực tế, đơn giản, dễ hiểu, có tính thời sự, và có ít nhiều chất dí dỏm, đây chính là trọng tâm của bài viết.

2. Thông điệp của Thủ tướng

LB cũng có đọc ‘Thông điệp đầu năm’ của Thủ tướng, LB sẽ không nhận xét về nội dung, nhưng chỉ nói một điểm trước mắt là bài văn có quá nhiều ‘mỹ từ’, ví dụ: ‘đạt nhiều thành tựu’, ‘thống nhất hành động’, ‘hoàn thành thắng lợi”, ‘triển khai quyết liệt’, ‘phát huy mạnh mẽ’, ‘phát triển vượt bậc’, ‘đột phá lớn và toàn diện’…, và có nhiều 'câu' chỉ là cụm động từ và chấm câu hết sức bất ngờ, như: ‘Thực hiện Kết luận của... về phát triển kinh tế - xã hội năm 2014... Bảo đảm an sinh xã hội, phúc lợi xã hội và cải thiện đời sống nhân dân. Tăng cường quốc phòng, an ninh. Nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế'... 

(Nguồn: http://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/thong-diep-dau-nam-cua-thu-tuong-2931059.html).

3. Phê phán và đả kích

Xin chuyển sang các vấn đề khác. 
Thỉnh thoảng LB có đọc một vài bài trên mạng và thấy nhiều bài nói rất mạnh (phê phán chế độ, triết học, lãnh đạo…). Tạm gọi đó là viết 'cứng', nhưng trong vài trường hợp, LB lại có cảm giác rằng họ đã viết quá... cứng.

LB nghĩ rằng phê phán khác với đả kích. Phê phán thì phải khách quan, mà đã là khách quan thì thấy người ta có chỗ hay chỗ dở, nếu người ta dở thì, hoặc là mình dựa vào một số cơ sở hợp lý để chỉ ra chỗ bất hợp lý, hoặc là cho rằng 'tôi/chúng tôi không nghĩ vậy'. Còn đả kích thì rất khác với phê phán, đó là vì trong lòng ai đó đã có một mối 'hận' sâu xa, hay ghét cay ghét đắng đối tác, nên cái gì của đối tác cũng cho là sai sạch sành sanh, sai tuốt tuồn tuột, nói cho văn vẻ là 'phủ định sạch trơn', và nếu như vậy, chỉ có một trường hợp là, trong thâm tâm, anh ta muốn... triệt hạ đối tác!

4. Những câu chuyện có thật

Hôm trước, đi nhậu, LB nghe ông X nhận xét về các blogger A, B, C, D và E như sau: ông A thì viết… ‘hiểu chết liền’, ông B thì viết hay, có nhiều dữ kiện sống, nhưng cũng có chút vấn đề về ‘tu từ học’/ngữ pháp (hay ‘cấu trúc luận’), ông C thì viết… hoang tưởng, ông D viết bên trong thì ‘cứng’, nhưng bên ngoài thì ‘thỏa hiệp’, ông E thì viết ai cũng hiểu. LB về nhà suy nghĩ và có một số tâm sự sau đây. (Rất xin lỗi, nếu bạn nào có trong các ví dụ dưới đây, LB chỉ dẫn đến vấn đề vĩ mô thôi, hãy xem phần kết luận).

Tại sao ông A viết… ‘hiểu chết liền’?

Đánh giá chung thì có một vài entry, ông A viết có 'hay', mà vài đoạn có thể trích làm tư liệu trong blog, ví dụ: 'Tiếp cận đàn bà hoài mà không biết đàn bà là con gì!', 'Không thể nói một người đàn bà là đẹp, chỉ có cởi.... ra mới biết là đẹp hay xấu thôi' (sr, bạn đọc đừng chấp nhé), 'Mọi người tưởng con chuột chun ra từ lỗ này, nhưng thực tế là con chuột chun ra từ lỗ khác', 'Con người thường tự mình bỏ tù mình, không ngày mãn hạn'...

Nhưng, tại sao ông A viết... hiểu chết liền? Tại vì ổng viết cho ổng đọc, viết theo cảm hứng có trong đầu ổng, viết chung chung, viết mà không tự hỏi rằng 'mình viết cho ai đọc, họ có hiểu không, họ sẽ nghĩ gì/phản ứng gì, họ có thông cảm/chia sẻ với ổng không...?'. (Tương tự, LB có một anh bạn, viết khá nhiều mà thấy nó chả có liên hệ gì đến đời thực cả, chả có ví dụ hay tư liệu nào cả, chả có ai... hiểu cả, ai mà dám 'khuyên' ổng, vì ổng đang tưởng ổng là... vĩ nhân rồi!)

LB mới 'khuyên' ông A là: 'ông thấy việc đó ở đâu, xảy ra lúc nào, ai làm, nó gây ấn tượng gì cho ông, ông rút nó ra được những yếu tố tổng quát gì, hay chi tiết nào thú vị, ông muốn dẫn đến triết lý cụ thể nào...?', nhưng lời khuyên của mình như nước đổ lá môn, ổng cứ viết kiểu như thế, kệ ổng, mắc gì đến mình, rồi có thể ổng trở thành... vĩ nhân, ai mà biết được, đời mà!

Ông B viết hay, nhưng...

Đây hiển nhiên là một lời khen rồi, nhưng lại có thêm chữ ‘nhưng’.

LB cũng không dám ‘bình’ ông B, LB chỉ biết là người ta viết sâu vào một sự kiện cụ thể nào đó (thời sự), nhưng nó thiếu sự tổng quát hóa hay thiếu tính lâu dài/tầm nhìn, giống như một nhạc sĩ nào đó sáng tác ra một bài hát, người ta hát rầm rầm, nhưng mấy tháng sau hay mấy năm sau, chả có ai hát nữa.

Về 'tu từ học', các bạn có thể tạm hiểu là vấn đề chính tả hay cách dùng từ. Tất nhiên, đôi khi bạn có thể viết sai chính tả/dùng sai từ, nhưng sai nhiều quá thì người đọc sẽ nghi ngờ về trình độ của bạn, ví dụ như: lả lơi hay lã lơi, hờ hửng hay hờ hững, bảng lảng hay bãng lãng, lửng lơ hay lững lơ, tầm cở hay tầm cỡ, hể mà hay hễ mà, quảng đường hay quãng đường, trải qua hay trãi qua…; hay ‘đi biền biệt’ (đi bặt tin): là một cụm động từ, chữ 'biền biệt' bổ nghĩa cho động từ, nên nó có chức năng của một trạng từ, nên không thể viết 'trời biền biệt' được (sai, vì dùng như một tính từ); hay 'nhà gom lá bàng': gom khác với nhặt, gom = dồn nhiều lá, nhặt = lượm từng lá (hihi...); hay 'hoàn toàn có thể', 'trên cả tuyệt vời', 'hơi bị đẹp' (lưu ý trong văn viết), v..v...

Về ngữ pháp thì các bạn biết rồi, một câu viết, về cơ bản, phải có 'chủ từ + động từ + túc từ', nhưng các nhà lãnh đạo (xin lỗi) thường viết toàn là cụm động từ hay cụm trạng từ, hay viết 'rối rắm', nên không thể hoặc rất khó dịch sang tiếng Anh, ví dụ: Căn cứ vào nghị định số..., căn cứ vào công văn số, căn cứ vào biên bản cuộc họp của... (rồi chấm xuống dòng)!, hay 'không thể không thực hiện' (mà có người dịch sang tiếng Anh là 'can not without implement', thiệt 100%, hihi...).

Về 'cấu trúc luận', rất khó giải thích, LB có gặp một ông thầy già, (về văn mạch), ổng có nói rằng: 'Khi viết một entry thì phải có 3 phần: mở đầu, thân bài và kết luận, trong đó, đoạn 1 sẽ dẫn ý đến đoạn 2, đoạn 2 sẽ dẫn ý đến đoạn 3..., còn trong một đoạn, câu đầu tiên thường là ý của toàn đoạn văn. Và để nối ý giữa các câu (đoạn), người ta thường dùng các từ/cụm từ như: tuy nhiên, ngoài ra, không kém phần quan trọng, mặt khác, tóm lại, hơn nữa, nhưng/và, vì thế/vì vậy...

Hihi..., LB nói cho vui tí, các thầy/cô/nhà báo giúp thêm nghen.

Ông C viết... hoang tưởng?

'Hoang tưởng' là tưởng tượng mênh mang đủ thứ, thường là ít hay không thực tế.

Có người viết entry mà chả thấy hơi hướm gì về thực tế trong cuộc sống cả, nói câu nào câu nấy như là 'phán', như là chân lý, thì đúng là một loại hoang tưởng điển hình.

Có người nói 'tôi sống tức là tôi bất tử', 'con người sinh ra là một điều kỳ diệu', 'các nhà văn/thơ có nhiệm vụ phải viết lên điều đó', thiết nghĩ đây là một loại hoang tưởng điển hình khác.

Có người mơ ước được trở thành Einstein, Bill Gates, hay lấy được Tiểu Long Nữ (tạm xem là Lưu Diệc Phi, đối với nam) hay Dương Quá (đối với nữ)... thì, thiết nghĩ, có thể gọi là hoang tưởng, vì điều đó quá xa với 'tầm tay' của người ấy.

Có người cho rằng việc viết về Kim Dung hay Bao Thanh Thiên, chẳng hạn, là 'hoang tưởng', không phải, vì chả phải người ta hay chiếu phim 'Ỷ thiên đồ long ký' hay 'Bao Thanh Thiên' đó sao, điều đó chứng tỏ rằng tính tư tưởng trong các truyện/phim đó không bao giờ lạc hậu, mà đang và sẽ còn là một vấn đề thời sự.

Có người mơ ước 'thiên đường' (của các tôn giáo) thì có phải là hoang tưởng không? Không trả lời được, vì thiên đường là một thế giới 'không thể biết', nếu bảo là 'có' thì bạn sẽ không chứng minh được, còn bảo là 'không' thì bạn cũng sẽ không chứng minh được.

Có người đấu tranh vì sự đúng/sai, được/mất của các hiện tượng xã hội, về mặt 'không tưởng', có thể nói là nửa có nửa không. Vì sao? Vì nếu người đó suy nghĩ đúng thì quá tốt, còn nếu không đúng thì quả thật là 'big problem'. Hơn nữa, người ta thường nhúng tay vào việc không phải của mình, có thể người ấy suy nghĩ hay làm đúng, nhưng lại làm 'quá đà' (quên ta là ai), đặc biệt là người Việt (tính 'thái âm'), điều này có thể dẫn đến một loại bệnh, mà thường được gọi là 'bệnh tâm thần hoang tưởng'. Vì vậy, khi thấy ai đó viết 'dữ dội' trên mạng thì các blogger (kể cả LB) khó có thể biết là đúng hay sai.

Có người không thích ra chợ mà thích ngồi im lặng ở nhà (theo nghĩa rộng), đây có thể gọi là 'hoang tưởng đáng yêu', vì đã là con người thì làm sao mà không sống ở 'chợ đời' được.

Ngày mưa thôi rơi, ước một đời

Tím đi nhanh bước, hồn chơi vơi

Dáng cong cong thế, ai thao thức

Rực mũi mùi hương, một dáng trời

(NGLB)

Có người mơ được yêu và chết trong tình yêu, đây có thể gọi là một loại hoang tưởng đáng yêu khác, vì tình yêu thực sự thì khó tìm được lắm...

Các bạn biết người đó là ai hôn? Hihi...

Ông D viết trong cứng, ngoài thỏa hiệp?

Thế nào là viết cứng, LB đã có nói ở trên rồi.

Còn 'thỏa hiệp' là sao? Từ thỏa hiệp thường mang một nghĩa xấu, nhưng đúng nghĩa của từ này là có chất 'hòa bình' bằng cách bắt tay giải hòa. Trong 5 trường hợp nêu ra ở đây, nếu nhìn dưới góc độ của Trang Tử - đứng ở ‘giao giới’ - thì sẽ thấy rằng tất cả đều… có cái lý của nó, tại sao?

Ở VN, có câu chuyện về 'vợ khôn dạy chồng ngu', đại để là anh chồng thấy đám cưới thì khóc, thấy đám ma thì cười, nếu ảnh làm ngược lại thì đúng. Điều đó có nghĩa là, việc phát biểu/viết lách của ai đó đôi khi cũng có chỗ đúng, miễn sao anh biết rằng anh nên làm vào lúc nào, vào chỗ nào và với đối tượng nào... Nói chung là cái gì 'sai địa chỉ' là sai, và nói cho cùng, cái gì thái quá cũng sai.

Ông E viết 'ai cũng hiểu'

Không hẳn vậy, nhưng LB giữ y nguyên văn 'ở hiện trường', phát biểu trên có thể hiểu là người viết cố gắng viết đến mức đơn giản nhất, chứ có nhiều vấn đề sao mà dễ hiểu được, ví dụ như 'vũ trụ song song', ‘không gian n chiều’, 'tư tưởng Kim Dung', 'tư tưởng Nietzsche', 'Kinh Dịch'...

LB chỉ trích ra vài câu của ông E (mới viết) và không bình luận:

-Nếu suy nghĩ kỹ thì quả thật mọi thứ xảy ra trên đời đều là 'đương nhiên' cả, nhưng vì ta là bệnh nhân, còn cuộc đời là bác sĩ, nên đôi khi ta cũng bị... 'trúng gió' chút chút cho bác sĩ... có việc làm, hihi...

-Ông Stalin đã vô tình quay lại thời phong kiến, hay đã cố ý hiểu sai về vai trò ‘đại diện quần chúng’ của lãnh tụ trong lịch sử (ví dụ nôm na, anh là lớp trưởng, đại diện tập thể lớp để phản ánh/thực hiện quyết định của các thành viên trong lớp, nhưng anh không quyết định tập thể lớp), ông đã say sưa trong men chiến thắng, tưởng mình là ‘vĩ nhân số 1’, và bị rơi vào cái lưới thiên la địa võng muôn đời của tệ ‘sùng bái cá nhân’, về mặt này, thiết nghĩ, ông rất đáng bị lên án.

-Đôi khi sự ‘không đồng ý’ lại là động lực tiến hóa của xã hội, mặc dù có thể có vấn đề, nhưng nếu 100% đồng ý mới là hoàn toàn có vấn đề.

-Giữa cái ‘bá chủ thế giới’ và ‘tình yêu’, cái gì hơn? Tình yêu hơn, vì bá chủ thế giới chỉ là một giấc mộng ngắn, còn tình yêu thì... mơ màng vĩnh cửu. Và cuối cùng, cái gì hơn? Không có cái gì hơn cả. Vì sao? Vì Liên Xô, Trung Quốc hay Mỹ cũng chỉ là… tạm thời, nói đúng hơn, là vô cùng bé. Chả phải là LX là đã ‘trả về hư không’ và đang gom ‘giọt nắng bên thềm’ đấy ư...

-Giá như ‘Huyền Chíp’ có lời mở đầu bằng vài dòng 'tự thú trước bình minh' (= nói thật là tôi không nói thật ở chỗ nào) thì tất cả những gì sau đó trong cuốn sách 'Xách ba-lô lên và đi' là có thể chấp nhận được.
-Có một ông luôn vỗ ngực xưng là 'duy vật', nhưng ổng lại rất sợ ma. Ngược lại, có một ông xưng là duy tâm, nhưng ổng lại nói 'ma ở đâu, để tau đến xem, nếu nó mà đẹp như Đặng Thu Thảo thì tau yêu ngay', hihi...
-Ngày xửa, ngày xưa, có hoàng tử Obama, đi vào rừng, bỗng gặp một nàng công chúa ảo rất xinh đẹp... Và chàng nói: 'Em đừng đi, xin em đừng đi'…

5. Cái vĩ đại nằm trong cái tầm thường

Nói chung là 4 trong 5 cái ông trên, nghĩ là bị... chê, nên về nhà có ít nhiều ấm ức. Lúc ngồi trên xe máy và đi đường 'cao tốc' từ ngã tư Kha Vạn Cân đến Sân bay Tân Sơn Nhất, LB mới suy nghĩ hoài, và thấy rằng: ông A, ông B, ông C, ông D đều tự xưng mình là có 'trí tuệ' (số một, hihi...), vậy nếu LB viết entry ra thì sẽ viết cái gì, nếu LB cũng viết… trí tuệ thì mình sẽ tự hại mình (hihi...), vậy chi bằng LB lấy thế giới tự nhiên làm nền tảng, viết tự nhiên, tự nhiên tác động vào mình sao thì mình cố gắng phản ánh như vậy, cố gắng đến mức tốt nhất mà mình có thể làm được, vì LB tin rằng:

Cái vĩ đại đã nằm sẵn trong cái tầm thường.