1039. Tâm sự của một người lính về ‘vụ Pùi Hìn’ (Sưu tầm, thư giãn cuối tuần)

Tôi có đọc được một tút của một bạn trên phây viết là: ‘ngắm cặp m...ông này còn hữu ích hơn là đi bàn chuyện tào lao theo cái ông PGS cải cách tiếng Việt gì đó’ (ha..ha…), nhưng tôi không dị ứng với lời nói này!; rồi thấy bạn ấy đăng hình cái m...ông, không sao!, còn tôi thì… không dám ngịt như vậy!

Quay trở lại chuyện con cá koi Tàu và cá koi Nhật (đã đăng ở bài trước, Hình 2), cá Tàu lai Nhật - loại lớn bằng cánh tay - giá chỉ có 1 triệu đồng/con, còn con cá Nhật ‘rin’ thì giá đến 1.000 đô (23 triệu đồng)…, nên vấn đề ở đây là tôi tìm hiểu ‘tại sao nó lại có giá đến 23 triệu đồng lận!’, vậy thì:

- ‘Giá trị… thật’ của vụ này là gì?, chứ không phải cá nhân ông…

...Xin bắt đầu bằng câu chuyện ‘cải tiến khác với ‘cải biến’. Nói nôm na, ‘cải tiến’ (hay cải thiện), tiếng Anh là ‘improve-ment’; còn ‘cải biến’ thì lớn lắm!, như trong câu ‘Thế gian biến cải vũng nên đồi’ (Nguyễn Bỉnh Khiêm) hay ‘Thương hải biến vi tang điền’ (một điển tích trong Bích Câu kỳ ngộ), tiếng Anh là ‘big change’, ‘revolution’ (cách mạng), thậm chí là ‘evolution’ (tiến hóa, trong Vật lý tiến hóa luận - The Evolution of Physics, Einstein)!... Thiết nghĩ, một trong những nhầm lẫn có tính chất cơ bản của ông Pùi Hìn là ở chỗ ông không nhìn đa chiều hay ‘Thập diện mai phục’ - nói như một phim Tàu, nên ông đã chuyển từ chỗ bình thường là ‘cải tiến’ sang chuyện vĩ đại là ‘cải biến’!, ha..ha..ha…

Tại sao vậy? Ở đời, rất nhiều người khoe giỏi triết, học trường triết ra, nhưng quên mất… cha nó roài (cười), mà một trong những cặp phạm trù triết quan trọng nhất là ‘Bản chất và hiện tượng’…, trong đó, ‘tính rắc rối’ của ngôn ngữ chỉ là hiện tượng, còn ‘tính phổ biến’ của nó mới là bản chất, mà hiện tượng rắc rối trong tiếng Việt thì có rất nhiều thứ, như ‘sai dấu hỏi, dấu ngã’, ‘sai ngữ pháp’, ‘kỹ năng viết kém’ (nhiều cán bộ không biết viết báo cáo/văn bản, mà nếu viết thì thường toàn là cụm trạng từ, khiến dịch thuật viên dịch chết cmn luôn!)…, nên thiết nghĩ, trên thực tế, vấn đề ‘cải tiến’ tiếng Việt chính là ở đây!... Và vì không nắm rõ… triết, nên không phân biệt được sự khác biệt được giữa ‘bản chất và hiện tượng’, nên ông Pùi Hìn lại vô tình sa vào việc xử lý cái 'ngọn' hay cái ‘lá’ chứ không phải cái ‘gốc’... Cái mà ông cung cấp (supply) hoàn toàn không thể theo nhu cầu (demand) của dân tộc trong thời đại ngày nay - là cái gốc!; hay nói một cách… khoa học hơn, ‘gốc’, trong thuật ngữ dự án, gọi là ‘root cause’, mà theo đó, việc ‘giải quyết các vấn đề’ lớn nhỏ đều phải truy tìm đến tận cái ‘nguyên nhân cội rễ’ của nó - gọi là phương pháp ‘problem-solving’, nếu không làm vậy thì cũng chỉ ‘dã tràng xe cát biển đông’ mà thôi!, siệt!

Và rất thường, người học... cao (giáo sư, tiến sĩ, làm lớn, có địa vị, nổi tiếng) ở ta rất thường bị mắc bệnh ‘mục hạ vô nhân - dưới mắt không có người’, nên, hoặc là do không rõ, hoặc là do khinh thường phép biện chứng: ‘là người, ai cũng có phật tính cả’, mà bà ‘tương đương Đoàn Hương’ đã cho rằng ‘quần chúng là cái đám không biết gì’ (Hình 3), trong lúc chính bản thân bà cũng là quần chúng, suy ra bà cũng không biết gì!, ha.ha..ha…; và chiều nay, bạn Vũ Thu Yến có vào bình là ‘Lộng ngôn hỗn láo, kẻ chê người cười’ (!)…

Nên có lẽ phải cho pà này vào... Viện đạo đức để... học lại từ đầu, hehe…

*

Nguyễn Trãi có nói ‘Thời nào cũng có hào kiệt’, mà trong bài trước, về ‘vụ Pùi Hìn’, tôi có trực tiếp hay gián tiếp nhắc đến những tay bút trứ danh như Chu Mộng Long, Quyên Di, Vũ Văn Quang, Nguyễn Việt Long, Phúc An…, nhưng tôi vẫn dành phần thưởng ưu ái… nhất cho bài viết của 'một người lính bình thường' (trích từ lời bình của Trần Thế Hải trong entry trước, Hình nền):

THƯ CỦA BẠN HOÀNG HẢI LÝ GỬI GS BÙI HIỀN

Thưa giáo sư Bùi Hiền!
Đầu tiên cháu cảm ơn tâm huyết 40 năm nghiên cứu ngôn ngữ tiếng Việt của giáo sư.
_Thưa giáo sư, cháu không phải là giới nghiên cứu. Cháu chỉ là một người lính canh trời trong QĐND Việt Nam, nhưng thú thật với giáo sư, mấy hôm nay cháu và mọi người bất an quá. Thậm chí là rất giận giáo sư, giáo sư có biết không?
_Đôi lúc cháu cũng đã nghĩ ngược lại suy nghĩ của quần chúng xem như thế nào? Nghĩa là cháu liên hệ với các phát minh trên thế giới, trước kia người ta bảo rằng đấy là điên rồ. Nhưng sau đấy lại là công trình vĩ đại được ứng dụng cho nhân loại.
_Nhưng giáo sư thấy đấy, những nhà khoa học đi ngược lại suy nghĩ của mọi người là rất hạn hữu. Thường thì các phát minh ấy dù có đi ngược lại suy nghĩ của số đông nhưng nó không động chạm vào tình cảm, tư tưởng, giáo sư ạ.
_Cái quan trọng nhất ở việc thay đổi chữ viết là thay đổi tư duy nhận thức khi con chữ không đồng nhất được với suy nghĩ. Làm sao toàn thể đồng bào chấp nhận được cách viết một đường nhưng lại hiểu nghĩa một nẻo. Cháu lấy ví dụ: Tiếng Việt là ngôn ngữ chính thức dùng trong nhà trường và cơ sở giáo dục khác. Căn cứ vào mục tiêu giáo dục và yêu cầu cụ thể về nội dung giáo dục, Thủ tướng chính phủ quy định việc dạy và học bằng tiếng nước ngoài trong nhà trường và cơ sở giáo dục khác.
_Nhưng khi thay bằng cách viết của giáo sư, thì thành: Tiếq Việt là qôn qữ cín’ wứk zùq coq n’à cườq và kơ sở záo zụk xák. Kăn kứ vào mụk tiêu záo zụk và yêu kầu kụ wể về nội zuq záo zụk, Wủ tướq cín’ fủ kuy dịn’ việk zạy và họk bằq tiếq nướk qoài coq n’à cườq và kơ sở záo zụk xák.
_Thật trớ trêu, hại não vô cùng khi đọc mà không thể đồng nhất được nhận thức ngữ nghĩa qua cách viết mới, giáo sư ạ. Thưa giáo sư, cách viết vậy sao giống cách viết sáng chế chữ viết của tuổi teen quá vậy? Đọc chữ mới mất đi ngữ nghĩa, thậm chí là biến thành từ cọc cằn, tục tĩu.
_Ví dụ như: Cô gái nắm chặt anh/ Cô gái giữ chặt, siết chặt anh ấy/ Cô gái rú to kinh hãi, hét lên/ Cô ấy đang gặp phải trục trặc lớn. 

_Nhưng cách viết của giáo sư sẽ thành: Kô gái nắm cặt an'/ Kô gái giữ cặt xiết cặt an' ấy/ Kô giá zú to kin' hãi, wét lên / "Kô ấy đag gặp fải cuk cak lớn. Thưa giáo sư, chữ nghĩa đấy làm sao không sinh ra hiểu nhầm tai hại, tục tĩu được chứ?
_Giáo sư nói là tiết kiệm được một ít giấy, một ít thời gian? Nhưng giáo sư không tính chuyện xoá mù chữ cho toàn dân từ trước đến nay tốn bao nhiêu tiền và công sức hay sao? Bây giờ lại đi dạy lại? Chưa kể là thay toàn bộ sách giáo khoa của cả hệ thống giáo dục. Tổ Quốc và Tổ Cuốc đọc giống nhau nhưng nó có ra nghĩa giống nhau đâu? Ngôn ngữ nước nào chả có đầy chữ đọc giống nhau?
_Tiếng Trung hay Tiếng Nga, Tiếng Đức hay Tiếng Nhật, Tiếng Pháp hay Tiếng Bồ Đào Nha cũng có những chữ, từ viết giống nhau nhưng đọc khác nhau đó thôi. Vậy nên bắt buộc phải ghi nhớ là khi nào viết là Quốc và khi nào viết là cuốc. Giống như động từ bất quy tắc trong Tiếng Anh đấy, thưa giáo sư?
_Trong khoa học quân sự, ngôn ngữ cũng là ký tín hiệu mật mã, phải chăng giáo sư đang muốn đưa ra đề án dạy mật mã quân sự cho toàn dân?
_Giáo sư thấy đấy, gần 100 triệu đồng bào trong và ngoài nước "sốc phản vệ" trước cái đề án của giáo sư. Thưa giáo sư, cái gốc của con người là văn hóa. Văn hóa bao hàm hết thảy mọi lĩnh vực: Lịch sử, văn học, toán học, vật lý, hóa học, sinh học, đạo đức, pháp luật, v..v...
_Hết thảy bao trùm là dùng bằng ngôn ngữ để biểu đạt, lưu trữ, chuyển tiếp có hệ thống chắc chắn. Nhưng khi thay bằng cách viết khác, hệ thống văn hóa sẽ bị phá vỡ kéo theo nhiều hệ lụy...
_Mấy hôm nay cháu im lặng, nhưng giờ không thể im lặng được khi truyền thông có xu hướng cổ súy cách viết mới. Giáo sư có nghĩ rằng, cái đề án chữ viết mới là phá vỡ tư tưởng, ý chí, tình cảm, làm lụn bại tinh hoa văn hóa, lụn bại cốt cách con người Việt Nam hay không? Đập bỏ văn hóa, đốt lịch sử nghĩa là đang tự chuốc họa diệt vong giáo sư biết rõ điều đó mà?
_Thưa giáo sư, công lao của giáo sư với sinh viên sư phạm rất lớn, điều đó là hiển nhiên. Tại sao giáo sư không an hưởng thành quả cuộc đời mà lại thích quăng bom chữ nghĩa lạc hồn? Đồng bào đang bị khủng bố tinh thần đấy giáo sư biết không?
_Giáo sư và Tiến sĩ văn học Đoàn Hương rủ nhau chường mặt lên truyền hình nói: Cái đám đông hùa nhau ném đá là vô văn hóa? Thưa, cái đám đông này là ai? Sao hai vị lại dám dùng từ xấc xược, miệt thị quần chúng nhân dân quá vậy?
_Tiếng nói, chữ viết, câu văn, bình luận, ca dao tục ngữ là tiếng của bà ru, tiếng à ơi đưa võng của mẹ, tiếng dạy dỗ của cha, tiếng của Tổ tiên, tiếng nước Nam mấy ngàn năm vọng về. Để dân tộc bé nhỏ này trường tồn, để dặn con cháu chúng ta rằng, nếu rơi vào tình huống buộc phải tự vệ, thì thà: Vong mệnh tồn tâm, vong thần tồn chủ...
_Ngôn ngữ của nước mình là kết tinh của tâm hồn, là quốc hồn dân tộc. Là tiếng của Nguyễn Trãi trong Bình Ngô đại cáo ấm nồng huyết quản hậu thế: Càn khôn bĩ rồi lại thái/ Nhật nguyệt hối rồi lại minh/ Muôn thuở nền thái bình vững chắc/ Âu cũng nhờ trời đất tổ tông...Vậy mà, các vị nỡ nào quên tiếng Nước Nam. Các vị bênh cho nhau, ngụy biện đến mức trơ trẽn và dám cao ngạo xúc phạm cảm xúc của hàng triệu người rồi đấy. Nhân dân minh triết, thông tuệ và có văn hóa chứ đâu phải bị thần kinh?
_Nếu nhân dân vô văn hóa thì qua 1000 năm Bắc thuộc và hơn 100 năm Tây lông xâm lược chà đạp, dân tộc Âu Lạc, con cháu Vua Hùng đã bị diệt chủng và mất nước lâu rồi, chứ đâu còn tên nước Việt Nam đầy kiêu hãnh, quá đổi mến yêu như bây giờ?
_Chính các vị đang khủng bố tinh thần, ắt sẽ có sự phản kháng. Kiểu như khi thấy con trăn đói lao vào tấn công, người ta sẽ nhanh chóng chộp lấy khúc cây. Mặc dù họ không muốn sát sinh bất kỳ con gì, nhưng vì buộc phải tự vệ, điều đó là đúng.
_Bởi, con trăn đói hung hãn kia được ngụy trang dáng trườn êm dịu, cũng như giặc nội xâm đội lốt công thần trí thức, âm thầm phá hoại văn hóa, xét lại lịch sử. Loại giặc nội xâm này rất nguy hiểm, là phản động..., thưa giáo sư Bùi Hiền.
Hoàng Hải Lý
Trường Sĩ quan Không quân

***

Máy bay đang hạ dần độ cao xuống Sân bay Tân Sơn Nhất…

Mấy câu tôi đã dẫn ở trên nếu dịch sang ‘ngôn ngữ Pùi Hìn’ thì sẽ là:

- Thế gian biến cải vũng nên đồi = Wế Zan Biến Kải Vũq Nên Dồi

- Thương hải biến vi tang điền = Wươq Hải Biến Vi Taq Diền

- Dã tràng xe cát biển đông = Zã Càq Xe Kát Biển Dôq …

Đó là chưa kể đến việc nó còn làm mất đi nguồn ngôn ngữ ‘nói láy’, ‘nói lái’, ‘nói tục’ (Hình 4) vô cùng phong phú của người dân, như:

Cô kia nho nhỏ đó học trèo
Trèo lên cột đá đá chả leo
Trông ra xa tít mù mù đợi
Quân tử đây rồi đợi đợi chu (Lời bình của Phi Bi)
Bạn ấy ngịt quá, tôi... chạ hiệu! Còn cái này thì hiệu: ngu con kiến = nghiến con cu, đớ có nhéo = …éo có nhớ, cú có gai = gái có cu, và món ‘Thứ tư nghỉnh cu’ của ông Khử Tổng nữa, hehe…

Chuyện cuối cùng … Một câu nổi tiếng… thế giới - trong ‘Truyện Kiều của Nguyễn Du’ (do Phó tổng thống Mỹ Biden đọc tại Tòa nhà trắng, ngày 7/7/2015), nếu mà dịch sang ‘ngôn ngữ Pùi Hìn’ thì trông tức cười đến dường nào:

- Tan sương đầu ngõ, vén mây giữa trời = Tan Sươq Dầu Qõ, Vén Mây Zữa Cời.

Mà, tại đảo Đầu Lâu của con Kong, người Mỹ ‘bó.toàn-thân.chấm.com’, vì họ không thể nào mà dịch ‘Tan Sươq Dầu Qõ, Vén Mây Zữa Cời’ = ‘Thank heaven we are here today/To see the sun through parting fog and clouds’; còn ông Nguyễn Du nếu có tái xuất giang hồ thì cũng bị ‘từ bị thương nặng cho tới chết’, rồi ‘một đi không trở lại’!, bằng cách, hoặc là ngâm bài thơ ‘L'adieu-Lời vĩnh biệt’ của Apollinaire: ‘Nous ne nous verrons plus sur terre... Chúng ta sẽ không tương phùng được nữa, mộng trùng lai không có ở trên đời’ (Bùi Giáng dịch), hoặc là vừa đi vừa nhảy hip-hop cà tửng như con… khỉ, để lại cõi ta bà này - bài ‘Goodbye Forever’, mà ông Pùi Hìn... nói:

- I can see the pain living in your eyes = Pùi Hìn tôi có thể thấy nỗi buồn đau vương trong đôi mắt ông… (ha..ha..ha…)

https://www.youtube.com/watch?v=r-vHBSehvys

Còn nghe thơ của mình là ‘Phình ra ba góc da còn méo. Khép lại đôi bên thịt vẫn thừa’, được dịch ra ‘ngôn ngữ Pùi Hìn’ là:

- Fìn' Za Ba Gók Za Kòn Méo. Xép Lại Dôi Bên Wịt Vẫn Wừa. (Hình 5)

- ‘Cái gì! ‘Wịt Vẫn Wừa’ là cái gì?’, Hồ Xuân Hương hãi hùng hét lên thất thanh.

Và với một tràng ho sặc sụa kéo dài đến tận… thế kỷ sau mới hết, bà rên rỉ nói:

- Tôi… tôi… bị… ho... lao… rồi!

(HẾT)